លោកមេធាវី លី កុសល មានការិយាល័យនៅភូមិត្រពាំងថ្លឹង។ រូបថត សហការី
ជម្លោះដែលឈានដល់ការប្រើអំពើហិង្សា ដែលបង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ស្លាប់ ឬរបួសពីភាគីម្ខាងទៅភាគីម្ខាង តើត្រូវពាក់ព័ន្ធបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ ដែលតម្រូវឱ្យភាគីបង្កផ្តល់សំណងជំងឺចិត្ត ឬជាប់ទោសទណ្ឌក្នុងពន្ធនាគារកម្រិតណា?
.jpg)
ដើម្បីបានជ្រាបពីបញ្ហានេះ ភ្នំពេញ ប៉ុស្ដិ៍ បានសម្ភាសជាមួយលោកមេធាវី លី កុសល មានការិយាល័យនៅផ្ទះលេខ ៤៥Eo ផ្លូវ ៩ ភូមិត្រពាំងថ្លឹងសង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
ឧទាហណ៍ថា លោក (ក) បានចូលវ៉ៃលោក (ខ) ស្លាប់ក្នុងបរិវេណផ្ទះគាត់ ប៉ុន្តែត្រូវខាងគ្រួសារលោក (ក) សម្រួលសងជាលុយ ដើម្បីបញ្ចប់រឿង។ ក្នុងករណីក្រៅពីគ្រួសារលោក (ខ) មិនប្តឹង ហើយក៏មិនប្រគល់សិទ្ធិឱ្យនរណាប្តឹងជំនួសដែរ តើសមត្ថកិច្ចអាចប្តឹងជំនួសបានទេ?
យោងទៅតាមអង្គហេតុក្នុងសំណួរខាងលើ អំពើ និងសកម្មភាពនេះ វាចូលទៅក្នុងបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌដែលមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌត្រង់មាត្រា ១៩៩ ហេតុដូច្នេះវានាំឱ្យកើតមាននូវបណ្តឹងអាជ្ញា។ ជាធម្មតានៅពេលដែលបទល្មើសមួយ ឬច្រើនត្រូវបានប្រព្រឹត្ត គឺតែងតែបង្កបច្ច័យអន្តរាយដល់សង្គមផង និងជនរងគ្រោះផង។ ហេតុនេះហើយបានជាក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ត្រង់មាត្រា ២ បានបញ្ញត្តិអំពីបណ្តឹងអាជ្ញា និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។
តើអ្វីទៅជាបណ្តឹងអាជ្ញា?
បណ្តឹងអាជ្ញា៖ កាលណាអំពើដែលជាបទល្មើសត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើង ក្នុងសង្គមប្រាកដជាបង្កឱ្យមានភាពចលាចលដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ឬបង្កភាពវឹកវរដល់សង្គម នោះអង្គការអយ្យការដែលជាម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញាតែមួយគត់នឹងធ្វើការចោទប្តឹងលើបុគ្គលនោះ មិនថា រូបវន្តបុគ្គលក្តី ឬនីតិបុគ្គលក្តី ដោយគោរពនូវគោលការណ៍សមភាពចំពោះមុខច្បាប់។ ប្រភពដែលនាំឱ្យមានបណ្តឹងអាជ្ញារួមមាន៖ បណ្តឹងបរិហារ បណ្តឹងទាមទារ បណ្តឹងសាមញ្ញ និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។
ម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញាក៏អាចចោទប្តឹងដោយគ្មានបណ្តឹងបានផងដែរ នៅក្នុងករណីដែលខ្លួនបានដឹងអំពីអត្ថិភាពនៃបទល្មើសនោះដោយខ្លួនឯង។ បណ្តឹងអាជ្ញាមានគោលបំណងពិនិត្យអត្ថិភាពនៃបទល្មើសដោយបង្ហាញឱ្យឃើញពិរុទ្ធភាពនៃជនល្មើស និងផ្តន្ទាទោសជននេះតាមច្បាប់កំណត់។ បណ្តឹងអាជ្ញាអាចធ្វើបានតែចំពោះមុខសាលាជម្រះក្តីព្រហ្មទណ្ឌតែមួយគត់ដែលខុសគ្នាពីបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។ មាត្រា ៧ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌក៏បានចែងផងដែរអំពីមូលហេតុនៃការរលត់បណ្តឹងអាជ្ញាមានដូចជា៖
-មរណភាពនៃជនល្មើស។
-ការផុតអាជ្ញាយុកាល។
-ការលើកលែងទោសជាទូទៅ។
-និរាករណ៍នៃច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ។
-អាជ្ញាអស់ជំនុំ។
ដូច្នេះការសងសំណង និងការដកពាក្យបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី គឺមិននាំឱ្យរលត់បណ្តឹងអាជ្ញាទេ។ លើកលែងតែក្នុងករណីច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌមានចរិតលក្ខណពិសេសបានកំណត់ជាក់លាក់ថា “ការដកពាក្យបណ្តឹងពីជនរងគ្រោះជាមូលហេតុនៃការរលត់បណ្តឹងអាជ្ញា” ទើបបណ្តឹងអាជ្ញារលត់។ ឧទាហរណ៍៖ មាត្រា ៣៦ នៃច្បាប់ស្តីពីការទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ និងកិច្ចការពារជនរងគ្រោះបានចែងថា “ការចោទប្រកាន់ជាបទល្មើស ព្រហ្មទណ្ឌពុំអាចធ្វើបានឡើយ បើមានសំណើពីជនរងគ្រោះជានីតិជនដោយបទល្មើសនោះជាបទមជ្ឈិមស្រាល ឬបទលហុ”។
ដូច្នេះកាលណាលក្ខខណ្ឌនេះត្រូវបានបំពេញ នោះបណ្តឹងអាជ្ញារបស់អង្គការអយ្យការត្រូវតែរលត់។ មូលហេតុនៃការបញ្ញត្តិបែបនេះដោយសារតែបទល្មើសពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ គឺដើមហេតុបង្កកើតចេញពីបុគ្គលឯកជនហើយកាលណាជនរងគ្រោះអាចទទួលយកការប្រើហិង្សា (សមរម្យ) បែបនេះក្នុងនាមជារដ្ឋមិនគួរគប្បីលូកដៃចូលក្នុងទំនាក់ទំនង ឯកជនបែបនេះទេ។
ជម្លោះដែលឈានដល់ការប្រើអំពើហិង្សា ដែលបង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ស្លាប់ ឬរបួសពីភាគីម្ខាង ទៅភាគីម្ខាង តើត្រូវពាក់ព័ន្ធបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ ដែលតម្រូវឱ្យភាគីបង្កផ្តល់សំណងជំងឺចិត្ត ឬជាប់ទោសទណ្ឌក្នុងពន្ធនាគារដែរឬទេ?
ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោកមេធាវី លី កុសល មានការិយាល័យ នៅផ្ទះលេខ ៤៥Eo ផ្លូវ ៩ ភូមិត្រពាំងថ្លឹង សង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
ចុះតើអ្វីទៅជាបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី?
បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី សំដៅលើបណ្តឹងដែលធ្វើដោយជនរងគ្រោះ ឬដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ឬសិទ្ធិវ័ន្តនៃជនរងគ្រោះ ដើម្បីទទួលការជួសជុលព្យសនកម្មផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និងសម្ភារ។ បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមានគោលបំណងធ្វើឱ្យបានជួសជុលការខូចខាត ដែលបណ្តាលមកពីអំពើល្មើសដល់ភាគីរងគ្រោះ ហើយក្នុងគោលបំណងនេះ ឱ្យអ្នករងគ្រោះបានទទួលសំណងជំងឺចិត្តធួនល្មមនឹងព្យសនកម្មដែលខ្លួនបានទទួល។
បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី អាចធ្វើឡើងនៅមុខសាលាជម្រះក្តីព្រហ្មទណ្ឌជាមួយបណ្តឹងអាជ្ញាក៏បាន ឬធ្វើឡើងនៅមុខសាលាជម្រះក្តីរដ្ឋប្បវេណីតែម្តងក៏បាន ប៉ុន្តែករណីនេះ បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីត្រូវព្យួរសិនដោយសារតែសេចក្តីសម្រេចនៃបណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌមានឧត្តមភាពជាងសេចក្តីសម្រេចនៃបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ហើយតុលាការរដ្ឋប្បវេណីសម្រេចអំពីសំណងដោយមិនពិនិត្យទៅលើចំណងហេតុផលទៀតឡើយគ្រាន់តែមានសេចក្តីសម្រេចព្រហ្មទណ្ឌស្ថាពរគឺគ្រប់គ្រាន់។
ងាកទៅអង្គហេតុរបស់យើងវិញ ថ្វីដ្បិតគ្រួសារលោក (ខ) ទទួលការសម្របសម្រួលទទួលនូវសំណងពីក្រុមគ្រួសារលោក (ក) ក៏ដោយ ក៏មិនអាចរំលត់នូវបណ្តឹងអាជ្ញានោះដែរ ហើយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ឬប្រជាពលរដ្ឋដែលដឹងអំពីបទល្មើសនោះអាចប្តឹងបរិហារទៅអយ្យការដើម្បីឱ្យបណ្តឹងអាជ្ញានោះមានចលនាផងដែរ។
ឧបមាថារឿងនេះក្រោយកើតហេតុ ១ ឬ ២ ឆ្នាំទើបដឹងដល់សមត្ថកិច្ច។ ដូច្នេះនគរបាលអាចធ្វើកិច្ចការបានទេ? ខណៈលោក (ក) គេចខ្លួនបាត់ហើយនោះ?
បើយោងតាមមាត្រា ២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានចែងអំពីចំណាត់ថ្នាក់នៃបទល្មើសដូចជា បទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុហើយបទល្មើសទាំង ០៣ កម្រិតនេះ សុទ្ធតែមានអាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើសផ្សេងគ្នាដូចខាងក្រោម ៖
-១៥ឆ្នាំ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ
-០៥ឆ្នាំ ចំពោះបទមជ្ឈិម
-០១ឆ្នាំ ចំពោះបទលហុ
ជាគោលការណ៍ អាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើសចាប់រាប់ពីពេលដែលជនល្មើសបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសទៅ។ បើផ្អែកទៅតាមអង្គហេតុដែលបានផ្តល់ឱ្យគឺជាបទល្មើសឃាតកម្មដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ១៩៩ ដែលស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ បទឧក្រិដ្ឋ ដែលមានអាជ្ញាយុកាល ១៥ ឆ្នាំ ហេតុដូចនេះបើទោះបីជារំលងទៅបាន ០១ ឬ ០២ ឆ្នាំ ទើបដឹងដល់សមត្ថកិច្ចក៏ដោយក៏មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌នៅតែអាចធ្វើកិច្ចការបានដែរ បើទោះបីជា លោក (ក) គេចខ្លួនបាត់ក៏ដោយ។
ករណីនេះដែរ ហេតុការណ៍កើតឡើង ១ ឆ្នាំកន្លងមកហើយ ហើយភាគីជនរងគ្រោះទើបតែប្តឹង តើអាចបានទេ?
ល្គឹកណាមិនទាន់ផុតអាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើស ព្រះរាជអាជ្ញា មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ប្រជាពលរដ្ឋដែលដឹងហេតុការណ៍ ជនរងគ្រោះ ឬដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បណី នៅតែអាចប្តឹងបានដដែល៕
