ស្ត្រីបរទេសម្នាក់ កំពុងពិនិត្យរូបថតជនរងគ្រោះត្រូវគេសម្លាប់នៅសារមន្ទីរទួលស្លែងកន្លងមក។ ហុង មិនា
នៅពេលមើលរឿងខ្មែរទាក់ទងនឹងការប្រល័យពូជសាសន៍ (ឬប្រល័យជាតិសាសន៍ឯង) យើងសង្កេតឃើញមានប្រតិកម្មផ្សេងៗគ្នា។ អ្នកខ្លះមិនចង់ ឬមិនហ៊ានមើលកុននោះ ដោយសារតែខ្លាចរំឭកឡើងវិញនូវដំបៅចិត្ត និងភាពតក់ស្លុតបាក់ស្បាត។ ពួកគេនឹងមានការឈឺចាប់ក្រៃលែង ហើយពួកគេអាចយំពីដើម ដល់ចប់។ មានអ្នកខ្លះភ័យខ្លាចចំពោះភាពឃោរឃៅ និងការកើតឡើងវិញនូវប្រវត្តិសាស្ត្រច្រំដែល។ មានអ្នកខ្លះមិនយល់ ហើយគ្មានអារម្មណ៍អ្វីទាំងអស់ចំពោះសាច់រឿង។
.jpg)
មានអ្នកខ្លះបដិសេធកុននោះ ហើយចោទសួរថា តើអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ពិតជាកើតមានមែនឬយ៉ាងណា?
ភាពខុសគ្នាទាំងនេះកើតចេញពីបទពិសោធ និងបរិស្ថានជុំវិញរបស់បុគ្គលម្នាក់។ ក្នុងនាមជាជំនាន់ក្រោយរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ខ្ញុំស្ថិតនៅក្នុងក្រុមដែលភ័យខ្លាចចំពោះភាពឃោរឃៅ និងការកើតឡើងវិញនូវប្រវត្តិសាស្ត្រច្រំដែល។
កើតក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ បរិស្ថានភ្លាមៗក្រោយសង្គ្រាមគឺជាអ្វីដែលពូនផ្សំនូវគំនិតរបស់ខ្ញុំ។ ឪពុករបស់ខ្ញុំ គឺជាយោធា ដែលចេញទៅសមរភូមិប្រយុទ្ធជាមួយនឹងពួកខ្មែរក្រហម។ ពាក្យថា “កូនអត់ឪ” គឺជាពាក្យដែលគេតែងតែបង្អាប់គ្នាក្នុងសាលា ដែលខ្ញុំភ័យខ្លាចបំផុត។
ខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើទស្សនកិច្ចសិក្សាម្តងទៅគុកទួលស្លែងនៅពេលនោះ ហើយវាគឺជាការចងចាំដែលដិតជាប់ក្នុងចិត្តជារៀងរហូត នៅពេលដែលផ្នែកខ្លះនៃជញ្ជាំងនៅមានសល់ស្នាមឈាមដែលហើរពណ៌មិនទាន់អស់។ ក្លិន និងបរិយាកាសជុំវិញ ពីអគារមួយទៅអគារមួយធ្វើឲ្យយើងមានអារម្មណ៍ថា ព្រលឹងជាច្រើនកំពុងតែដង្ហោយហៅយើង។ ខ្ញុំមិនដែលហ៊ានឡើងទៅជាន់ទី ២ នៃអគារគុកនោះទេ។ គុកដែលប្រែក្លាយទៅជាសារមន្ទីរនាពេលបច្ចុប្បន្ន មានសភាពស្អាត និងមានអនាម័យខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅថ្ងៃ៧ មករា ខ្ញុំចាំថា មានរឿង ៣ ដែលគេតែងតែចាក់បញ្ចាំង លើទូរទស្សន៍ នោះគឺរឿង “វាលពិឃាត” “នរក ៩ ជាន់” និង“ចិត្តចងចាំ។ ទីក្រុងភ្នំពេញងងឹត និងស្ងាត់ ក្រោយពេលមានបម្រាមគោចរ។ ក្មេងៗនាំគ្នារត់ដេញគ្នាពេញផ្លូវពេលល្ងាច។ តុក្កតា “ទន្សាយ និងចចក” របស់សូវៀតនាពេលនោះគឺប្រៀបបាននឹងរឿង “ឆ្មា និងកណ្តុរ” នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះអ៊ីចឹង គ្រាន់តែថា ទូរទស្សន៍មានបញ្ចាំងតែពេលល្ងាចប៉ុណ្ណោះ ហើយតុក្កតាយូរៗមានបញ្ចាំងម្តង។ ពេលយប់ ខ្ញុំតែងតែឮភ្លេងលន្លង់លន្លោចពីវិទ្យុ ដែលអំពាវនាវឲ្យពួកខ្មែរក្រហមមករួមរស់ក្នុងសង្គមជាតិវិញ។
ព័ត៌មានតែងតែនិយាយអំពីការដណ្តើមកាន់កាប់តំបន់ណាមួយ។ ពេលខ្លះខាងរដ្ឋាភិបាលឈ្នះ។ ពេលខ្លះក៏ឮព័ត៌មានថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងវាយកាន់កាប់កន្លែងដដែល។ សំឡេងកាំភ្លើង គឺជារឿងសាមញ្ញធម្មតា។ សូម្បីតែពេលមានភ្លៀងម្តងៗ ក៏គេនាំគ្នាយកកាំភ្លើងបាញ់ឡើងលើមេឃដែរ។
ការសិក្សាក្នុងសាលាមានការបង្រៀនពីលទ្ធិម៉ាក្សលេនីន ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងចក្រពត្តិនិយម មូលធននិយម និងខ្មែរក្រហម។ នៅសាលាបឋមសិក្សាបាក់ទូក ខ្ញុំធ្លាប់ទទួលបានទឹកដោះគោក្តៅរបស់សូវៀតតែម្តងគត់ ហើយរសជាតិឆ្ងាញ់សែនឆ្ងាញ់ហួសប្រមាណ។ យើងរស់នៅរំពឹងទៅលើជំនួយម្ហូបអាហារពីសូវៀត និងវៀតណាម។ បាយមានកម្រិត ឯសាច់គឺកម្រ។ យើងតែងតែឆែកមើលបរិមាណបាយ និងម្ហូបមុននឹងយើងញ៉ាំ។ កង្វះជីវជាតិ និងកង្វះម្ហូបអាហារបានរំលេចយ៉ាងច្បាស់នៅលើការវិវឌ្ឍនៃសារពាង្គកាយនៃមនុស្សក្នុងជំនាន់របស់យើង។ ស្ករ និងថ្នាំពេទ្យរបស់គុយបា គឺជាអ្វីដែលយើងចង់បាន។ “សាប៊ូឆ្អាប” របស់សូវៀតមានតួនាទីជាសាប៊ូដុសខ្លួនផង កក់សក់ផង និងគក់សម្លៀកបំពាក់ផង។ អាហារូបករណ៍ទៅសវៀត និងអឺរ៉ុបខាងកើតគឺជាឱកាសដ៏កម្រដើម្បីទៅក្រៅប្រទេស និងគេចចេញពីទិដ្ឋភាពខ្មៅងងឹតក្នុងស្រុក។
ការធ្វើទេសចរណ៍ឆ្លងខេត្តគឺជាជម្រើសដែលមានហានិភ័យ។ ខេត្តកោះកុង និងកំពង់សោម (ខេត្តព្រះសីហនុសព្វថ្ងៃ) ប្រៀបដូចជានៅឆ្ងាយសែនឆ្ងាយ និងជាខេត្តសម្រាប់តែអ្នករត់ពន្ធទំនិញដែលហ៊ានប្រថុយជីវិត។ អមលាំងនៅកំពង់ស្ពឺ ភ្នំវល្លិ៍នៅកំពត ដែលនៅមិនឆ្ងាយពីភ្នំពេញ គឺជាសមរភូមិប្រយុទ្ធដែលខ្ញុំតែងតែឮល្បី។ ប៉ៃលិន បន្ទាយមានជ័យ កំពង់ធំ ជាដើម ស្តាប់ទៅហាក់ដូចជាខេត្តដែលមិននៅជាប់ជាមួយកម្ពុជា។ ការចងចាំទាំងអស់នេះហើយដែលបង្កើតនូវទស្សនៈរបស់ខ្ញុំចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្រប្រល័យពូជសាសន៍។ ខ្ញុំអាចមានអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួនមួយកម្រិតចំពោះការចងចាំនេះប៉ុន្តែខ្ញុំមិនអាចស្រមៃឃើញនូវកម្រិតនៃភាពតក់ស្លុតបាក់ស្បាតរបស់អ្នកដែលបានឆ្លងកាត់របបនេះឡើយ។
ការពិតដែលក្រុមគ្រួសារសាច់ញាតិរបស់ខ្ញុំត្រូវបានសម្លាប់ ហើយឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំក៏ប៊ិះតែនឹងត្រូវគេសម្លាប់ បើកងទ័ពវៀតណាមមិនបានមកជួយសង្គ្រោះទាន់ពេលវេលា គឺស្ថិតជ្រៅក្នុងបេះដូងខ្ញុំ។ បទពិសោធផ្នែកសតិអារម្មណ៍ មិនអាចឲ្យខ្ញុំជឿអ្វីផ្សេងពីនេះបាន។ តើមនុស្សនៅមុនពេលត្រូវបានគេសម្លាប់អាចចងចាំអ្វីផ្សេងដែរទៅ? ប្រសិនបើគ្មានអ្នករស់រានមានជីវិតកម្ពុជានឹងបាត់បង់ទាំងស្រុងនូវរាល់លក្ខណសម្បត្តិនៃប្រជាជាតិមួយ។
នៅពេលដែលខ្ញុំឮថា អ្នកស្រករក្រោយជំនាន់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ មានអារម្មណ៍តិចតួចជាមួយនឹងរឿងប្រល័យពូជសាសន៍ ដំបូងខ្ញុំមានអារម្មណ៍ភ្ញាក់ផ្អើលដែរ ប៉ុន្តែបើខ្ញុំប្រៀបធៀបអារម្មណ៍របស់ខ្ញុំនៅពេលដែលខ្ញុំមើលរឿងពួកណាហ្ស៊ី សម្លាប់ជនជាតិជ្វីហ្វ ខ្ញុំក៏មានគម្លាតសតិអារម្មណ៍ខ្លះដែរ។ ទោះបីជាមានគម្លាតសតិអារម្មណ៍ក្តី ខ្ញុំពិតជាអាចទទួលយកបានថា ការសម្លាប់រង្គាលពូជសាសន៍ពិតជាបានកើតមានឡើង ហើយកងទ័ពអាមេរិក និងសូវៀត គឺជាអ្នកចូលរួម “រំដោះ។ ការភ្ជាប់សតិអារម្មណ៍ទៅអតីតកាល អាចប្រែប្រួលទៅតាមជំនាន់មនុស្ស ជាមួយនឹងការទទួលយក និងការគិតផ្សេងៗ។ នេះប្រហែលជាតថភាពសង្គមនាពេលបច្ចុប្បន្នទាក់ទងនឹងការសន្ទនាស្តីពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា៕
ដោយ ស៊ឹម វីរៈ
រាជធានី ភ្នំពេញ
