លោក មេធាវី លី តៃសេង។ រូបថត ក្រុមហ៊ុនមេធាវី និងមន្ទីរសារការី អេចប៊ីអេស
សាធារណភាពនៃការជំនុំជម្រះក្តីគឺជាគោលការណ៍ជាសារវន្តមួយ ដើម្បីធានាបាននូវតម្លាភាព និងការជឿជាក់លើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ គោលការណ៍នេះរួមបញ្ចូលនូវការពិភាក្សាដេញដោលក្នុងសវនាការ ការប្រកាសសេចក្តីសម្រេច និងការបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការជាសាធារណៈ។
.jpg)
គោលការណ៍សាធារណភាពនៃការជំនុំជម្រះក្តីត្រូវបានទទួលស្គាល់ទាំងក្នុងច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមាត្រា ៣១ ចែងទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងកតិកាសញ្ញាព្រមទាំងអនុសញ្ញាទាំងឡាយទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនារី និងសិទ្ធិកុមារ។
មាត្រា ១០ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សចែងថា មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិស្មើគ្នាពេញលេញសុំឱ្យតុលាការឯករាជ្យ និងមិនលម្អៀងពិនិត្យរឿងក្តីរបស់ខ្លួនជាសាធារណៈ និងដោយសមធម៌ ដើម្បីសម្រេចលើសិទ្ធិ កាតព្វកិច្ច និងភាពសមហេតុផលចំពោះការចោទប្រកាន់ប្រឆាំងទាំងឡាយខាងបទព្រហ្មទណ្ឌ។
មាត្រា ១១ ចែងថា ជនណាដែលជាប់ចោទពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌត្រូវសន្មតជាជនគ្មានទោស រហូតដល់ពិរុទ្ធភាពត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងសវនាការជាសាធារណៈដែលមានការចាំបាច់ ដើម្បីការពារសិទ្ធិជនជាប់ចោទពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។
ក្នុងន័យនៃមាត្រា ១០ និងមាត្រា ១១ នៃសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សតុលាការកម្ពុជាមានកាតព្វកិច្ចត្រូវគោរពនូវគោលការណ៍នៃការជម្រះក្តីជាសាធារណៈ និងដោយយុត្តិធម៌។ ទន្ទឹមនឹងនេះរដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា ១២៨ ថ្មី និង ១២៩ ថ្មីចែងអំពីអំណាចឯករាជ្យ និងអនាគតិ ការផ្តល់យុត្តិធម៌ និងការការពារសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋដោយអំណាចតុលាការ។
ចំពោះរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណីមាត្រា ១៨៨ នៃក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណីចែងកំណត់ឱ្យការប្រកាសសាលក្រមត្រូវធ្វើឡើងតាមកាលបរិច្ឆេទនៅក្នុងសាលសវនាការដែលបើកជាសាធារណៈដោយប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះជាអ្នកអានសេចក្តីសម្រេចបញ្ចប់ដោយផ្អែកលើច្បាប់ដើមនៃមូលសាលក្រម។
ចំពោះរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌតាមមាត្រា ៣១៦ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ការពិភាក្សាដេញដោលប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងពេលសវនាការសាធារណៈ លើកលែងតែសាធារណភាពនេះបង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ឬដល់ទំនៀមទម្លាប់។ មាត្រា ៣១៧ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌចែងតម្រូវឱ្យគ្រប់ករណីទាំងអស់ សាលក្រមត្រូវតែប្រកាសនៅពេលសវនាការជាសាធារណៈ។
កន្លងមកតុលាការកម្ពុជាបានអនុវត្តត្រឹមត្រូវមួយកម្រិតរួចហើយ ចំពោះដំណើរការជំនុំជម្រះក្តី និងការប្រកាសសាលក្រមជាសាធារណៈ។ ក៏ប៉ុន្តែតុលាការកម្ពុជានៅមិនទាន់បានអនុវត្តការបោះផ្សាយសាលក្រម ឬសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនៅឡើយទេ លើកលែងតែអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនៅក្នុងតុលាការកម្ពុជាដែលបានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយនូវសេចក្តីសម្រេចនានារបស់ខ្លួនយ៉ាងទូលំទូលាយ ហើយសាធារណជនអាចទទួលបានព័ត៌មានអំពីការចោទប្រកាន់ កម្មវិធីសវនាការ ការពិភាក្សាដេញដោល ការប្រកាសសាលក្រម និងអត្ថបទសាលក្រម ឬសេចក្តីសម្រេចដែលតុលាការនេះបានចេញនៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួន។
មានមតិខ្លះលើកឡើងថា ការមិនបានផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការគឺដោយសារតែតុលាការទូទៅ ក្រៅពីអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាពុំមានធនធានមនុស្ស សម្ភារ និងថវិកាគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើការបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចជាអត្ថបទបោះពុម្ព ឬតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក។
ប៉ុន្តែក៏មានមតិខ្លះលើកឡើងថា មូលហេតុចម្បងដែលតុលាការមិនបានផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចដោយហេតុថា និយាយជារួមថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗក្នុងវិស័យយុត្តិធម៌ មិនមានឆន្ទៈ និងនៅមានការព្រួយបារម្ភអំពីគុណភាព និងភាពត្រឹមត្រូវនៃសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ បើនិយាយដោយឡែក សេចក្តីសម្រេចខ្លះអាចពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងនយោបាយ ឬមានរងឥទ្ធិពលដោយអំពើពុករលួយដែលការកាត់សេចក្តីអាចដំណើរការមិនបានត្រឹមត្រូវ និងដោយពុំមានតម្លាភាព។
សេចក្តីសម្រេចតុលាការនៅពុំមានសំអាងហេតុត្រឹមត្រូវ ខ្វះការវិភាគលើអង្គហេតុ និងអង្គច្បាប់ត្រឹមត្រូវខ្លាចមានការទិតៀនពីមតិសាធារណជន។
ហេតុដូច្នេះហើយទើបតុលាការមិនអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណជនក្រៅពីគូភាគីទទួលបានសាលក្រម ឬសាលដីការបស់ខ្លួនទេ សូម្បីតែសម្រង់សាលក្រមក៏មិនបានបោះផ្សាយដែរ។
ការយល់ឃើញបែបនេះគឺជាកំហុសធំមួយដែលបានធ្វើឱ្យតុលាការកម្ពុជាមិនទទួលបានទំនុកចិត្តគ្រប់គ្រាន់ពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ឬឱ្យគេអាចមើលឃើញថា តុលាការកម្ពុជាមិនបានដើរទាន់ចរន្តនៃការវិវឌ្ឍនៅលើសកលលោកទេ។
ខ្ញុំយល់ថា ការបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការមានសារៈសំខាន់ជាច្រើន។ វាអាចធានាមានការជំនុំជម្រះក្តីដោយយុត្តិធម៌ កែប្រែទស្សនអវិជ្ជមានមកលើសមត្ថភាពចៅក្រម និងប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជាពីសាធារណជន បង្កើនតម្លាភាពនៃដំណើរការសេវាសាធារណៈរបស់រដ្ឋ បង្កើតមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃយុត្តិសាស្ត្រប្រភពគតិយុត្តច្បាស់លាស់ សម្រាប់ចៅក្រម មេធាវី និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវច្បាប់កសាងគោលការណ៍ និងវប្បធម៌គតិយុត្តមួយដែលមានសង្គតិភាពប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ ហើយវាក៏អាចជំរុញឱ្យមានការពង្រឹងសមត្ថភាពមន្ត្រីតុលាការ និងចៅក្រមផងដែរ។
មានមតិខ្លះព្រួយបារម្ភថា ការបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចតុលាការអាចនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិបុគ្គល ឬជីវិតឯកជនរបស់គូភាគី ដែលត្រូវបានការពារដោយច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ ខ្ញុំយល់ថា មតិនេះមិនសូវត្រឹមត្រូវទេ ពីព្រោះថាគោលការណ៍នៃការជំនុំជម្រះក្តីជាសាធារណៈ និងដោយយុត្តិធម៌ គឺជាគោលការណ៍ចម្បងដែលបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈធំជាងការការពារសិទ្ធិបុគ្គល។ ភាគីវិវាទដែលនាំយកវិវាទរបស់ខ្លួនមកដោះស្រាយដោយតុលាការត្រូវដឹងថា រឿងក្តីរបស់ខ្លួននឹងត្រូវជំនុំជម្រះជាសាធារណៈ។
ម្យ៉ាងទៀតបើតុលាការអនុវត្តនូវការជំនុំជម្រះក្តីដោយពិភាក្សាដេញដោល និងប្រកាសសេចក្តីសម្រេចជាសាធារណៈទៅហើយ គេពុំមានហេតុផលអ្វីដែលត្រូវរក្សាការសម្ងាត់អំពីសេចក្តីសម្រេចនោះទេ។ សាធារណជនរួមទាំងអ្នកសារព័ត៌មាន គួរតែអាចទទួលបាននូវសេចក្តីសម្រេចនោះ ដើម្បីសិក្សា វិភាគ រិះគន់ ឬកោតសរសើរ ចំពោះសេចក្តីសម្រេចតុលាការ ដែលជាហេតុនាំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែទទួលស្គាល់អំពីតម្លាភាព និងមានជំនឿចិត្តលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា។
ខ្ញុំយល់ថា ជំហានដំបូងនៃការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌គួរផ្តោតលើការបង្កើននូវតម្លាភាពនៅក្នុងការផ្តល់សេវាសាធារណៈដោយតុលាការដោយផ្តើមចេញពីការបោះពុម្ពផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ដោយយកគំរូតាមអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា។
ថ្នាក់ដឹកនាំវិស័យយុត្តិធម៌ មិនគួរអល់អែកយកហេតុផលនយោបាយមកធ្វើជាលេសក្នុងការមិនបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចតុលាការទេ ពីព្រោះការជឿទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិក៏ជាផលប្រយោជន៍នយោបាយធំមួយដែរ ដោយនេះជាការជួយជំរុញឱ្យរឹតតែមានយុត្តិធម៌សង្គម និងការគោរពច្បាប់ពីសំណាក់មន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ និងប្រជាពលរដ្ឋ កាត់បន្ថយការធ្វើបាតុកម្ម ឬការប្រើហិង្សាក្រៅព័ន្ធតុលាការ។ ម្យ៉ាងទៀតចៅក្រមកម្ពុជាក៏នឹងខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនដែរ។
ប្រសិនបើតុលាការទូទាំងប្រទេសពុំទាន់មានលទ្ធភាពអាចបោះពុម្ពផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួនបានគេក៏អាចចាប់ផ្តើមពីការបោះពុម្ពផ្សាយសេចក្តីសម្រេចចុងក្រោយរបស់តុលាការកំពូល និងសាលាឧទ្ធរណ៍តាមព្រឹត្តិបត្រសេចក្តីសម្រេចតុលាការ ឬការផ្សាយតាមគេហទំព័រនៃតុលាការទាំងនេះ ឬគេហទំព័របស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ជារួមតែម្តង។
គួររំឭកដែរថា តុលាការកំពូលធ្លាប់បោះផ្សាយព្រឹត្តិបត្រសាលដីការបស់ខ្លួននៅក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ៩០ ក្រោយមកក៏ឈប់បោះផ្សាយដោយមិនដឹងមូលហេតុ។
ក្រសួងយុត្តិធម៌ និងឬតុលាការកំពូលក៏អាចធ្វើសេចក្តីណែនាំជាទូទៅមួយទៅតុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់អំពីទម្រង់បែបបទ ខ្លឹមសារ និងរបៀបរបបនៃការបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការដោយគ្រាន់តែដកចេញនូវសេចក្តីសម្រេចទាំងឡាយណាដែលតុលាការនីមួយៗយល់ថា ការបោះផ្សាយអាចនាំឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ឬទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់កម្ពុជាដូចជាពាក់ព័ន្ធដល់អំពើអសីលធម៌ សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់ស្ត្រី និងកុមារ។ល។
ខ្ញុំបានសង្កេតឃើញជាញឹកញយថា ខាងតំណាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាពិសេសមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងយុត្តិធម៌តែងលើកឡើងអះអាងថា កម្ពុជាជាប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលមិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការតុលាការ តុលាការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ទោះបីជាការកាត់ក្តីនោះ សម្រាប់អ្នកនយោបាយក្តី ឬប្រជាជនសាមញ្ញក្តី។
ខណៈពេលដែលសាធារណជន អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិមួយចំនួនក៏ដូចជាខាងតំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិជារឿយៗហាក់មានការវាយតម្លៃផ្សេងអំពីតុលាការកម្ពុជា។ ពួកគេដូចជា មិនទាន់ទទួលយកបាននូវការអះអាងរបស់តំណាងរដ្ឋាភិបាល និងតែងធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ទាមទារឱ្យតុលាការដំណើរការនីតិវិធីកាត់ក្តីប្រកបដោយយុត្តិធម៌ ដោយមានតម្លាភាព គោរពតាមច្បាប់ជាដើម។
ក្នុងនាមជាមេធាវី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងជាអ្នកច្បាប់ ១ រូប ខ្ញុំក៏យល់ថា ការអះអាងការពាររបស់តំណាងរដ្ឋាភិបាលពិបាកនឹងជឿជាក់បានណាស់ ពីព្រោះការអះអាងខាងលើផ្អែកទ្រឹស្តីហាក់មិនបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងការអនុវត្តជាក់ស្តែង។ ខ្ញុំស្នើឱ្យមានការបោះផ្សាយនូវសេចក្តីសម្រេចតុលាការ ដើម្បីធ្វើជាមូលដ្ឋាននៃការសិក្សា ស្រាវជ្រាវ និងប្រឹក្សាយោបល់ជូនអតិថិជន។
បញ្ហាមួយដែលនាំឱ្យមិនទុកចិត្តលើដំណើរការយុត្តិធម៌ដោយតុលាការកម្ពុជា ក្រៅពីមូលហេតុនយោបាយដែលអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថា ខាងរាជរដ្ឋាភិបាលប្រើសិទ្ធិអំណាចលើសលប់យ៉ាងសកម្មលើកិច្ចការតុលាការ ក៏អាចដោយសារស្ថាប័នតុលាការដែលជាស្ថាប័នសាធារណៈមួយរបស់រដ្ឋមិនបានដំណើរការជំនុំជម្រះក្តីដោយតម្លាភាព និងគោរពតាមគោលការណ៍សាធារណភាពនៃការជំនុំជម្រះក្តីឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយ។
ថ្នាក់ដឹកនាំវិស័យយុត្តិធម៌ក៏ពុំសូវមានសេចក្តីក្លាហានក្នុងការបោះផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការដើម្បីបង្ហាញសាធារណជនអំពីការរីកចម្រើន និងសមត្ថភាពដែលចៅក្រមកម្ពុជាអាចតាក់តែងសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួនបានល្អជាច្រើន៕
មេធាវី លី តៃសេង នាយកប្រតិបត្តិនៃក្រុមហ៊ុនមេធាវីអេចប៊ីអេស (HBS Law)
