អង្គការសហប្រជាជាតិព្រមានថា ការគំរាមកំហែងផ្នែកបរិស្ថាន កំពុងធ្វើឱ្យជម្លោះនៅទូទាំងពិភពលោកកាន់តែអាក្រក់ឡើងហើយនឹងក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមធំបំផុតចំពោះសិទ្ធិមនុស្សនាពេលឆាប់ៗនេះ។
លោកស្រី Michelle Bachelet ប្រធានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនិយាយកាលពីថ្ងៃចន្ទថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការបំពុលបរិស្ថាន និងការបាត់បង់ធម្មជាតិ កំពុងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សិទ្ធិមនុស្ស ខណៈប្រទេសនៅទូទាំងពិភពលោកបរាជ័យក្នុងការចាត់វិធានការចាំបាច់។
លោកស្រីនិយាយក្នុងពិធីបើកសម័យប្រជុំលើកទី៤៨ នៃក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស អ.ស.ប.នៅទីក្រុងហ្ស៊ឺណែវយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «វិបត្តិទាក់ទងគ្នានៃការបំពុលបរិស្ថានការណ៍ប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងជីវចម្រុះដើរតួជាការគំរាមកំហែងពង្រីកភាពតានតឹងនៃជម្លោះ និងវិសមភាពរចនាសម្ព័ន្ធបង្ខំមនុស្សឱ្យស្ថិតក្នុងស្ថានភាពងាយរងគ្រោះកាន់តែខ្លាំងឡើង»។ លោកស្រីបន្តថា៖ «នៅពេលដែលការគំរាមកំហែងផ្នែកបរិស្ថានទាំងនេះកើនឡើងពួកគេនឹងក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមធំបំផុតតែ ១ គត់សម្រាប់សិទ្ធិមនុស្សនៅសម័យយើង»។
អតីតប្រធានាធិបតីស៊ីលីរូបនេះនិយាយថា ការគំរាមកំហែងដល់បរិស្ថានជះឥទ្ធិពលដោយផ្ទាល់ និងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សិទ្ធិទូទៅរួមទាំងសិទ្ធិទទួលបានអាហារទឹកការអប់រំលំនៅឋានសុខភាព ការអភិវឌ្ឍ និងសូម្បីតែជីវិតខ្លួនឯងផ្ទាល់ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសក្រីក្របំផុតជួបការលំបាកបំផុត។
ខណៈលើកឡើងពី «ព្រឹត្តិការណ៍អាកាសធាតុសម្លាប់មនុស្ស» រួមទាំងភ្លើងឆេះនៅស៊ីបេរី និងរដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា និងទឹកជំនន់នៅចិន អាល្លឺម៉ង់ និងតួកគី លោកស្រី Bachelet ក៏ព្រមានថា គ្រោះរាំងស្ងួតធ្ងន់ធ្ងរអាចបណ្តាលឱ្យមនុស្សរាប់លាននាក់ធ្លាក់ក្នុងភាពវេទនា ភាពស្រេកឃ្លាន និងការផ្លាស់ទី។
របាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោកចេញផ្សាយនាពេលថ្មីៗនេះរកឃើញថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុអាចរុញច្រានមនុស្សជាង ២០០ លាននាក់នៅតំបន់ចំនួន ៦ ធំៗឱ្យផ្លាស់លំនៅរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ៣ ទសវត្សរ៍ខាងមុខ និងបង្កើតចំណុចក្តៅក្នុងការធ្វើចំណាកស្រុកលុះត្រាតែមានវិធានការបន្ទាន់ ដើម្បីកាត់បន្ថយការបំភាយឧស្ម័នពិភពលោក និងកាត់បន្ថយគម្លាតនៃការអភិវឌ្ឍ។
ទោះបីជាមិនបង្ហាញពីផលអវិជ្ជមានរយៈពេលខ្លីក្ដីរបាយការណ៍ដដែលសិក្សាទៅលើថា តើផលប៉ះពាល់នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដូចជាកង្វះខាតទឹក ការថយចុះនៃផលិតភាពដំណាំ និងការកើនឡើងនៃនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ ជាកត្តាធ្វើឱ្យមនុស្សរាប់លាននាក់ផ្លាស់ទី ឬហៅថា «ចំណាកស្រុកអាកាសធាតុ» នៅឆ្នាំ ២០៥០។
យោងតាមសេណារីយោ អាក្រក់បំផុត ៣ របស់របាយការណ៍អនុតំបន់សាហារ៉ាអាហ្វ្រិកដែលជាតំបន់ងាយរងគ្រោះបំផុតដោយសារការរាលដាលនៃវាលខ្សាច់ កម្រិតនីវ៉ូទឹកសមុទ្រកើនឡើង និងការពឹងផ្អែកទាំងស្រុងរបស់ប្រជាជនលើវិស័យកសិកម្មនឹងធ្វើឱ្យមនុស្ស ៨៦ លាននាក់ផ្លាស់ទី ខណៈដែលកំណើននៃកង្វះខាតទឹកនៅអាហ្វ្រិកខាងជើងធ្វើឱ្យមនុស្ស ១៩ លាននាក់ប្ដូរលំនៅស្របពេលអាស៊ីខាងត្បូងដូចជាប្រទេសបង់ក្លាដែស រងផលប៉ះពាល់ដោយសារទឹកជំនន់ និងការខូចដំណាំដែលធ្វើឱ្យមនុស្សជិត ២០ លានផ្លាស់ទីដូចគ្នា។
អង្គការសហប្រជាជាតិក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរអំពី «គ្រាអាសន្ននៃមនុស្សធម៌» ដែលបង្កើតឡើងដោយបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ជាពិសេសនៅទូទាំងបណ្តាប្រទេសសាហែលរបស់អាហ្វ្រិកដែលរួមមានបួគីណាហ្វាសូ កាមេរូន ឆាដ ហ្គាំប៊ី ហ្គីណេ ម៉ូរីតានី ម៉ាលី នីហ្សេ នីហ្សេរីយ៉ា និងសេណេហ្គាល់ជាដើម។
លោកស្រី Bachelet ថា គ្រោះរាំងស្ងួតយូរអង្វែងអមដោយជំនន់ទឹកភ្លៀងលទ្ធភាពទទួលបានធនធានធម្មជាតិមិនស្មើគ្នា និងអត្រាគ្មានការងារធ្វើរបស់យុវជនខ្ពស់កំពុងញាំញីតំបន់នេះ។
យោងតាមក្រុមអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ និងលឿនជាងកន្លែងដទៃទៀតនៅលើពិភពលោក។ បញ្ហាបរិស្ថាននៅក្នុងតំបន់មានច្រើនរាប់ចាប់ពី ការរាលដាលនៃវាលខ្សាច់គ្រោះរាំងស្ងួតរយៈពេលវែង និងការមិនទទួលបានធនធានធម្មជាតិ។ បញ្ហាទាំងនេះរួមជាមួយប្រព័ន្ធអសកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាល និងលំនាំនៃភាពក្រីក្រ និងវិសមភាពដែលមានជាយូរមកហើយធ្វើឱ្យបញ្ហាដូចជាការផ្លាស់លំនៅ និងការធ្វើចំណាកស្រុកដោយបង្ខំជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងចលនាជ្រុលនិយមកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
បើតាមលោកស្រី Bacheletនិន្នាការនិងបញ្ហាប្រឈមស្រដៀងគ្នា មាននៅក្នុងទម្រង់ និងកម្រិតខុសគ្នានៅគ្រប់តំបន់នៃពិភពលោកឧទាហរណ៍នៅអាស៊ី មជ្ឈិមបូព៌ា និងអាហ្វ្រិកខាងជើង ដែលត្រូវប្រឈមមុខនឹងការខ្វះទឹកដែលបណ្តាលឱ្យមានភាពតានតឹងកើនឡើង។
លោកស្រីថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុកំពុងជះឥទ្ធិពលយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ភាពក្រីក្រការផ្លាស់លំនៅ និងសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាននៅប្រទេសមួយចំនួននៅអាមេរិកកណ្ដាល។ លោកស្រីបន្ថែមថា អ្នកការពារបរិស្ថាន និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សកំពុងរងការគំរាមកំហែងយាយី និងថែមទាំងត្រូវគេសម្លាប់ជាញឹកញាប់នៅអាមេរិកឡាទីនអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងតំបន់ផ្សេងទៀត។
ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ១ ទាមទារឱ្យ អ.ស.ប.ទទួលស្គាល់សិទ្ធិដើម្បីទទួលបរិស្ថានល្អនៅកិច្ចប្រជុំដូចគ្នាជាមួយលោកស្រី Bachelet លោកស្រី Agnes Callamard អគ្គលេខាធិការអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិនិយាយថា៖ «ផលប៉ះពាល់គួរឱ្យកត់សម្គាល់នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់នូវការបំផ្លិចបំផ្លាញថា តើបរិស្ថានល្អអាចឱ្យយើងទទួលបានសិទ្ធិរបស់យើងយ៉ាងដូចម្តេច? វាងាយស្រួលក្នុងការទទួលយកភពផែនដីរបស់យើងរហូតឃើញពីតម្លៃរបស់មនុស្សចំពោះការរេចរឹលរបស់វាដូចជាភាពអត់ឃ្លានការផ្លាស់លំនៅភាពអត់ការងារធ្វើ ភាពគ្មានផ្ទះសំបែង ជំងឺ និងការស្លាប់ជាដើម»។
អគ្គលេខាធិការរូបនេះបន្តថា៖ «ការបរាជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាលនានាក្នុងការធ្វើសកម្មភាពឆ្លើយតបនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុចំពោះមុខភ័ស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រដ៏ច្រើនអាចជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជំនាន់ធំបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ក្នុងនាមជាស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សជាសកលចម្បងក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សត្រូវប្រើឧបករណ៍ទាំងអស់ ដើម្បីកម្ចាត់វិបត្តិ។ យើងសូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋទាំងអស់គាំទ្រការទទួលស្គាល់ សិទ្ធិដើម្បីបានបរិស្ថានល្អនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ និងនៅថ្នាក់ជាតិ។ អ្នកដែលមិនធ្វើនឹងនៅលើផ្នែកខុសនៃប្រវត្តិសាស្ត្រដែលប្រឆាំងនឹងអនាគតរួមរបស់មនុស្សជាតិ»។
ទីស្តីការរបស់លោកស្រី Bachelet កំពុងជំរុញឱ្យមានការប្តេជ្ញាចិត្តផ្នែកអាកាសធាតុដែលមានមហិច្ឆតាបន្ថែមទៀតនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាអាកាសធាតុរយៈពេល ១២ ថ្ងៃ ក្នុងទីក្រុង Glasgow ដែលនឹងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី ៣១ ខែតុលា។
ទោះបីជាជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩ ផ្តល់ឱកាសផ្តោតលើគម្រោងដែលមិនប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានក៏ដោយ នេះគឺជាការផ្លាស់ប្តូរមួយដែលជាអកុសលមិនត្រូវបានអនុវត្តជាប់លាប់ និងរឹងមាំនោះទេ ដោយសារតែការបរាជ័យរបស់រដ្ឋជាសមាជិកក្នុងការផ្តល់មូលនិធិ និងអនុវត្តការប្តេជ្ញាចិត្តលើកិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុទីក្រុងប៉ារីស៕
ហួន ឌីណា