សមាជិកកងកម្លាំងតាលីបង់រារាំងស្ត្រីមិនឱ្យចូលរួមការតតវ៉ាសិទ្ធិស្ត្រីក្នុងទីក្រុងកាប៊ុល កាលពីថ្ងៃទី២១ តុលា។ AFP
.jpg)
អស់រយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំមកហើយដែលមន្ត្រីអ៊ីរ៉ង់និយាយថា ខ្លួនចង់ឱ្យ យោធាអាមេរិកចេញពីប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន ថែមទាំងពេលខ្លះក៏ផ្តល់អាវុធដល់ពួកបះបោរអាហ្វហ្គានីស្ថាន ដើម្បីប្រើប្រាស់ប្រឆាំងនឹងទាហានអាមេរិក និងផ្តល់ជម្រកដល់មេដឹកនាំកំពូលរបស់អាល់កៃដាឱ្យស្នាក់នៅទីក្រុងតេអេរ៉ង់។
អ៊ីរ៉ង់ធ្លាប់ទទួលស្វាគមន៍ពួកតាលីបង់ជាមួយនឹងដំណើរទស្សនកិច្ចការទូតដោយលាក់កំបាំង ហើយបន្ទាប់មកជាសាធារណៈ។ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត សហរដ្ឋអាមេរិកក៏ចាកចេញពីអាហ្វហ្គានីស្ថានក្នុងខែសីហានេះ ហើយការចូលកាន់កាប់យ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់ពួកតាលីបង់ហាក់ដូចជារឿងមួយភ្ញាក់ផ្អើលសម្រាប់អ៊ីរ៉ង់ដែលមិនទាន់ត្រៀមខ្លួនរួច។
ភ្លាមៗក្រោយការចូលកាន់កាប់របស់ពួកតាលីបង់ របបអ៊ីរ៉ង់ប្រកាន់ទេវាធិបតេយ្យកាន់និកាយស៊ីអ៊ីតមូស្លីមត្រូវប្រឈមមុខនឹងសកម្មប្រយុទ្ធស៊ុននីមូស្លីមនៅតាមព្រំដែនរបស់ខ្លួន ហើយជាក្រុមត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាអ្នកប្រឆាំងនឹងនិកាយស៊ីអ៊ីតផងដែរ។ ភាពចលាចលកន្លងនេះ បញ្ជូនជនភៀសខ្លួនអាហ្វហ្គានីស្ថានទៅកាន់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ផងដែរ ដែលនាំឱ្យមានការភ័យខ្លាចថា អាហ្វហ្គានីស្ថាននឹងក្លាយទៅជាកន្លែងបង្កបង្កើតភេរវកម្មនិយមម្តងទៀត ហើយវាអាចបង្ខាំងមេដឹកនាំអ៊ីរ៉ង់នៅក្នុងជម្លោះការទូតដែលត្រូវការដោះស្រាយជាមួយរដ្ឋាភិបាលតាលីបង់ខណៈក្រុមនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាសត្រូវផង និងជាដៃគូដ៏មានសក្តានុពលផង។.
លោក Mohammad Hossein Emadi អតីតអ្នកការទូតជាតិអ៊ីរ៉ង់ផ្ដល់ការប្រឹក្សាដល់រដ្ឋាភិបាលអាហ្វហ្គានីស្ថាន និងធ្វើការនៅប្រទេសនេះតំណាងអោយអង្គការសហប្រជាជាតិលើកឡើងថា៖ «អ៊ីរ៉ង់យល់ថា សត្រូវរបស់សត្រូវមិនមែនជាមិត្តរបស់ខ្លួនទេ ហើយពួកតាលីបង់គឺជាបញ្ហាស្មុគស្មាញជាងជនជាតិអាមេរិក។ ការឯកភាពគ្នា គឺត្រូវដោះស្រាយជាមួយពួកតាលីបង់ឱ្យប្រយ័ត្នប្រយែង និងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព»។
ក្រុមមន្ត្រីនិយាយថា ការព្រួយបារម្ភដ៏ធំបំផុតរបស់អ៊ីរ៉ង់ គឺការកើតឡើងវិញនៃក្រុមរដ្ឋអ៊ិស្លាមនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន ដែលធ្វើការវាយប្រហារទ្រង់ទ្រាយធំប្រឆាំងនឹងស៊ីអ៊ីតមូស្លីមក្នុងប្រទេសនេះ ហើយអាចប្រើប្រាស់អាហ្វហ្គានីស្ថានធ្វើជាមូលដ្ឋាន ដើម្បីបើកការវាយប្រហារភេរវកម្មនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ផង។
ទោះបីជាក្រុមតាលីបង់សន្យាផ្តល់សន្តិសុខ និងស្ថិរភាពជូនពលរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថានក៏ដោយ រហូតមកដល់ពេលនេះ ក្រុមនេះមិនបង្ហាញពីឆន្ទៈរបស់ខ្លួនក្នុងការទប់ស្កាត់ការវាយប្រហាររបស់ក្រុមភេរវកម្ម ISIS លើពួកស៊ីអ៊ីតនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាននោះទេ។ មន្ត្រីអ៊ីរ៉ង់ក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរអំពីជោគវាសនារបស់ជនជាតិភាគតិចចំនួន ២ គឺក្រុម Hazara ដែលជាមូស្លីមកាន់និកាយស៊ីអ៊ីត និងជនជាតិតាហ្ស៊ីកដែលមានទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ជិតស្និទ្ធជាមួយអ៊ីរ៉ង់ក្ដី។
ពួកតាលីបង់បានលុបចោលការរៀបចំបំណែងចែកអំណាចក្រៅផ្លូវការដែលលើកទឹកចិត្តឱ្យមានតំណាងសម្រាប់ក្រុមផ្សេងៗគ្នានៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលរួមបញ្ចូលមួយ ហើយក៏រងការចោទប្រកាន់ពីបទធ្វើឃាតក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ និងការបង្ខំឱ្យផ្លាស់លំនៅនៃក្រុមជនជាតិភាគតិចទាំង ២ ប៉ុន្តែមន្រ្តីតាលីបង់បានបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ។
ការចូលកាន់អំណាចរបស់ក្រុមតាលីបង់ ក៏បានបញ្ជូនរលកថ្មីនៃជនភៀសខ្លួនចូលទៅអ៊ីរ៉ង់ ដោយបន្ថែមពីលើជនជាតិអាហ្វហ្គានីស្ថានជាងពីរលាននាក់ដែលភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសនេះកាលពីមុនមក។លំហូរចូលនេះ ត្រូវបង្ខំអ៊ីរ៉ង់ឱ្យពង្រីកការប្រើប្រាស់ធនធានរបស់ខ្លួន ខណៈសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសរងផល់ប៉ះពាល់ដោយសារជំងឺរាតត្បាត និងទណ្ឌកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិរួចស្រេចទៅហើយ។
ការទទួលស្គាល់ក្រុមតាលីបង់អាចបង្កើតការរិះគន់នៅក្នុងស្រុកពីចំណោមប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ដែលមើលឃើញថា ក្រុមតាលីបង់ជាក្រុមភេរវករ និងធ្វើឱ្យខូចដល់ការចាត់ថ្នាក់របស់អ៊ីរ៉ង់ថាជាអ្នកការពារនិកាយស៊ីអ៊ីតនៅក្នុងពិភពមូស្លីម។ ផ្ទុយទៅវិញ ការបដិសេធពួកតាលីបង់ អាចលុបចោលនូវភាពស្និទ្ធស្នាលរវាងគ្នានិងគ្នាក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ហើយបង្វែរទំនាក់ទំនងដ៏តឹងរ៉ឹងមួយយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសលោក Hossein Amir Abdullahian រៀបរាប់នៅក្នុងបទសម្ភាសមួយថា៖ «យើងកំពុងទាក់ទងជាមួយគ្រប់ភាគី និងណែនាំពួកគេទាំងអស់ឱ្យអនុវត្តគំនិតនៃរដ្ឋាភិបាលរួមបញ្ចូលគ្នា។ អាហ្វហ្គានីស្ថានកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាផ្សេងៗជាច្រើន។ អត្ថិភាពនៃក្រុម ISIS នៅអាហ្វហ្គានីស្ថានដែលមានបទពិសោធនៃសង្រ្គាមទ័ពព្រៃនៅស៊ីរី គឺជាការគំរាមកំហែងយ៉ាងពិតប្រាកដ»។
អ៊ីរ៉ង់បានបញ្ជូនក្រុមប្រយុទ្ធ និងមេបញ្ជាការទៅកាន់ប្រទេសស៊ីរីក្នុងឆ្នាំ ២០១១ និងក្នុងសង្រ្គាមនៅអ៊ីរ៉ាក់ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុម ISISផងដែរ។ប៉ុន្តែទោះបីជាអ៊ីរ៉ង់ផ្តល់ក៏ដោយ ក្រុមតាលីបង់ទំនងជាមិនស្វាគមន៍កងកម្លាំងអ៊ីរ៉ង់ដូចអ្វីដែលអ៊ីរ៉ាក់បានធ្វើនោះទេ។ អ៊ីរ៉ង់មានកិច្ចប្រជុំការទូតយ៉ាងហោចណាស់ចំនួន២ជាមួយពួកតាលីបង់ ចាប់តាំងពីក្រុមនេះឡើងកាន់អំណាច រួមទាំងកិច្ចប្រជុំជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសតាលីបង់កាលពីថ្ងៃសៅរ៍សប្ដាហ៍មុន។
បើតាមមន្ត្រីការទូត និងអ្នកជំនាញរបស់អ៊ីរ៉ង់ រដ្ឋាភិបាលអ៊ីរ៉ង់ដាក់ចេញនូវការទាមទារសំខាន់ ៣ របស់ក្រុមតាលីបង់ដែលរួមមានការធានាព្រំដែនអ៊ីរ៉ង់ពីការជ្រៀតចូលរបស់ភេរវករ ការពារក្រុមរដ្ឋអ៊ិស្លាមពីការចូលទឹកដីអាហ្វហ្គានីស្ថាន និងការការពារសិទ្ធិ និងសន្តិសុខរបស់ក្រុមភាគតិចស៊ីអ៊ីត។
បន្ថែមពីលើនេះ អ៊ីរ៉ង់បានស្នើឱ្យពួកតាលីបង់ជួយទប់ស្កាត់មេគ្រឿងញៀនពីការប្រើអ៊ីរ៉ង់ជាច្រករបៀងដឹកជញ្ជូនអាភៀនអាហ្វហ្គានីស្ថានទៅកាន់អឺរ៉ុប ដើម្បីរក្សាពាណិជ្ជកម្មបើកចំហ និងការផ្លាស់ប្តូររូបិយប័ណ្ណជាមួយអ៊ីរ៉ង់ និងចៀសវាងពីការបង្កើតលក្ខខណ្ឌសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចដែលនឹងបញ្ជូនជនជាតិអាហ្វហ្គានីស្ថានឆ្លងកាត់ព្រំដែនអ៊ីរ៉ង់បន្ថែមទៀត។ នេះបើតាមលោកKamal Kharazi អតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏មានឥទ្ធិពលរបស់អ៊ីរ៉ង់លើទំនាក់ទំនងការបរទេសប្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអ៊ីរ៉ង់កាលពីសប្តាហ៍មុន។
លោក Kharazi និយាយថា៖ «យុទ្ធសាស្ត្ររបស់យើងនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន គឺអាស្រ័យលើឥរិយាបថរបស់ពួកតាលីបង់»។ លោកបន្តថា៖ «សាធារណរដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់មិនចង់ជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការរបស់អាហ្វហ្គានីស្ថានទេ ប៉ុន្តែតាមធម្មជាតិយើងមានផលប្រយោជន៍ស្របច្បាប់ដែលត្រូវតែធានា [រួមទាំង] ការការពារសិទ្ធិរបស់និកាយស៊ីអ៊ីត និងក្រុមផ្សេងទៀត និងការអភិរក្ស និងការផ្សព្វផ្សាយភាសាពែរ្សដែលជាផ្នែកមួយនៃបេតិកភណ្ឌរបស់ប្រជាជនអាហ្វហ្គានីស្ថាន»។
ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ មានព្រំដែនរួមជាមួយអាហ្វហ្គានីស្ថានប្រវែងជិត ១ ០០០ គីឡូម៉ែត្រដែលមានច្រកឆ្លងកាត់ពីរដ៏សំខាន់សម្រាប់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។ ការនាំចេញរបស់អ៊ីរ៉ង់ទៅកាន់ប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានមានចំនួនសរុបប្រមាណជា ៧ ប៊ីលានដុល្លារ ក្នុង ១ ឆ្នាំ ហើយប្រទេសនេះពឹងផ្អែកលើទីផ្សាររូបិយប័ណ្ណរបស់ប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានដើម្បីទទួលបានរូបិយប័ណ្ណរឹងក្នុងការចៀស ផុតពីទណ្ឌកម្មធនាគារអន្តរជាតិ។
ទំនាក់ទំនងនយោបាយរបស់អ៊ីរ៉ង់ និងអាហ្វហ្គានីស្ថានឡើងនិងចុះអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍ អាស្រ័យលើអ្នកកាន់អំណាចនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន។ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ អ៊ីរ៉ង់គាំទ្រកងជីវពលMujahedeen ដែលប្រយុទ្ធនឹងការកាន់កាប់របស់រុស្ស៊ី និងក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធ Sunni Haqqani ដែលឥឡូវនេះជាផ្នែកមួយនៃក្រុមតាលីបង់។ នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ អ៊ីរ៉ង់ និងពួកតាលីបង់ ស្ទើរតែធ្វើសង្រ្គាមនឹងគ្នាជុំវិញការសម្លាប់អ្នកការទូតអ៊ីរ៉ង់ ១០ នាក់ និងអ្នកកាសែតម្នាក់នៅក្រុង Mazar-i-Sharif។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០១ អ៊ីរ៉ង់ចូលដៃជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការលុកលុយប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានដោយផ្គត់ផ្គង់ផ្នែកចារកម្មយោធា និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខ៕
ហួន ឌីណា
