លោក Malley បេសកជនពិសេសរបស់រដ្ឋបាលលោកបៃដិន ផ្តល់សក្ខីកម្មពី JCPOA អំឡុងសវនាការនៃទំនាក់ទំនងការបរទេសរបស់ព្រឹទ្ធសភា ក្នុងក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃទី ២៥ ខែឧសភា។ AFP
.jpg)
៤ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដកខ្លួនជាឯកតោភាគីចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ ដើម្បីផលប្រយោជន៍នយោបាយ សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែប្រឈមនឹងផលវិបាកដែលកើតចេញពីកេរដំណែលនៃការសម្រេចរបស់អតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិករូបនេះ។
កិច្ចព្រមព្រៀងដែលមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា JCPOA (ផែនការសកម្មភាពរួមដ៏ទូលំទូលាយ) បានបិទផ្លូវអ៊ីរ៉ង់ ពីការឆ្ពោះទៅរកការផលិតគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ ដោយបន្ថយការប្រឈមនឹងសន្តិសុខដ៏គ្រោះថ្នាក់។ ការដកខ្លួនរបស់លោក ត្រាំ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ បាននាំឱ្យការគំរាមកំហែងពីនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ត្រឡប់មកវិញ ហើយធ្វើឱ្យអាមេរិកស្ថិតក្នុងទីតាំងមិនរឹងមាំ ក្នុងការដោះស្រាយចំពោះការគំរាមកំហែងធ្ងន់ធ្ងរផ្សេងទៀត។
ខណៈរដ្ឋបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃដិន ស្វះស្វែងជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្តដទៃទៀតក្នុងការប្រឹងប្រែង ដើម្បីស្ដារកិច្ចព្រមព្រៀងអ៊ីរ៉ង់ ដែលជាប់គាំងឡើងវិញ មន្ត្រីអាមេរិក និងអ្នកវិភាគនិយាយថា ទង្វើរបស់លោក ត្រាំ ធ្វើឱ្យស្មុគស្មាញដល់សមត្ថភាពរបស់អាមេរិកក្នុងការចរចាជាមួយទីក្រុងតេអេរ៉ង់ ដែលត្រូវបានរាយការណ៍ថា កំពុងពង្រីកការចម្រាញ់អ៊ុយរ៉ានីញ៉ូម ជិតដល់កម្រិតដែលអាចផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបាន។
កាសែតញូវយ៉កថាមស៍ចុះផ្សាយថា ដោយគ្មានការសម្របសម្រួលលើកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មី ខណៈអ៊ីរ៉ង់់កំពុងអភិវឌ្ឍជាលំដាប់ឆ្ពោះទៅរកសមត្ថភាពផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ រដ្ឋបាលលោក បៃដិន អាចនឹងត្រូវបង្ខំសម្រេចចិត្តឆាប់ៗនេះ រវាងការទទួលស្គាល់ថា អ៊ីរ៉ង់មានសមត្ថភាពផលិតគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ ឬបញ្ចេញសកម្មភាពយោធាដើម្បីការពារ។
កិច្ចព្រមព្រៀងកំណត់កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៊ីរ៉ង់ ជាថ្នូរនឹងការបន្ធូរបន្ថយទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច។ ខណៈអ៊ីរ៉ង់បង្កើនការរំលោភបំពានលើកិច្ចព្រមព្រៀង ក្រោយសេចក្ដីសម្រេចរបស់លោក ត្រាំ ក្រុងតេអេរ៉ង់ កន្លងមកអះអាងថា កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួនធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងសន្តិភាពតែប៉ុណ្ណោះ ដូចជាការផលិតអ៊ីសូតូបវេជ្ជសាស្ត្រ ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងព្យាបាលជំងឺជាដើម។
ការចរចានៅក្រុងវីយែន ដើម្បីស្តារកិច្ចព្រមព្រៀងឡើងវិញ បានជាប់គាំងតាំងពីពាក់កណ្តាលខែមីនា។ ក្នុងខែនេះ បន្ទាប់ពីអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តអឺរ៉ុប ចេញសេចក្ដីសម្រេចរិះគន់អ៊ីរ៉ង់ ដែលខកខានក្នុងការរួមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអធិការអន្តរជាតិនោះ មន្ត្រីនៅក្រុងតេអេរ៉ង់ បានឆ្លើយតបដោយការបិទ និងដកកាមេរ៉ាឃ្លាំមើលមួយចំនួនក្នុងរោងចក្រនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួន។
កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្ដាហ៍មុន រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអ៊ីរ៉ង់ លោក Hossein Amir Abdollahian និយាយថា អ៊ីរ៉ង់ស្នើផែនការថ្មី ១ ទៅអាមេរិក ប៉ុន្តែមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានលម្អិតណាមួយឡើយ។ លោកប្រាប់ពីក្រុងតេអេរ៉ង់ថា៖ «អ៊ីរ៉ង់មិនដែលរត់ចេញពីតុចរចាម្ដងណាឡើយ ហើយជឿថា ការចរចា និងការទូត គឺជាផ្លូវដ៏ល្អបំផុត ដើម្បីឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងដ៏ល្អសមរម្យ និងយូរអង្វែង»។
មន្ត្រីរដ្ឋបាលជាន់ខ្ពស់ក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដែលជិតស្និទ្ធនឹងការចរចាប្រាប់កាសែតញូវយ៉កថាមស៍ ក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះថា លោកមិនបានដឹងនូវសំណើថ្មីណា ១ ពីក្រុងតេអេរ៉ង់នោះទេ តែថា អាមេរិកនៅតែបើកចំហចំពោះគំនិត ដែលនាំទៅរកកិច្ចព្រមព្រៀង ១។
ប្រភពផ្សេងៗគ្នា ដែលដឹងអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងបានប្រាប់ថា កេរដំណែលរបស់លោក ត្រាំ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការចរចាយ៉ាងតិច ៣ យ៉ាង ដែលគួរកត់សម្គាល់នៅពេលលោក បៃដិន ចាប់ផ្តើមដំណើរការកាលពីដើមឆ្នាំមុន។
ការសម្រេចចិត្តជាឯកតោភាគីនោះ ធ្វើឱ្យអ៊ីរ៉ង់បាត់បង់ទំនុកចិត្ត ដោយខ្លាចថា អាមេរិកនឹងផ្លាស់ប្ដូរគោលការណ៍ណា ១ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោត។ នៅឯតុចរចានាក្រុងវីយែន មន្ត្រីអ៊ីរ៉ង់បានទាមទារឱ្យមានការធានាថា អ្នកស្នងតំណែងណាម្នាក់របស់លោក បៃដិន នឹងមិនធ្វើអ្វីដូចលោក ត្រាំ នោះទេ។
កាលពីចុងខែកុម្ភៈ សមាជិកសភាចំនួន ២៥០ នាក់ ក្នុងចំណោម ២៩០ នាក់ បានចុះហត្ថលេខាក្នុងលិខិត ១ ផ្ញើទៅកាន់ប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ ដោយជំរុញឱ្យលោក «រៀនពីបទពិសោធកន្លងមក» ដោយ «មិនធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយ ដែលគ្មានការធានាដ៏ចាំបាច់ទុកជាមុន»។
មន្ត្រីរដ្ឋបាលលោក បៃដិន ពន្យល់ថា វាមិនអាចទៅរួចទេ ដោយសារធម្មជាតិនៃប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យរបស់អាមេរិក។ តែអ៊ីរ៉ង់លើកពីការបារម្ភពាក់ព័ន្ធមួយថា ក្រុមហ៊ុនបរទេសអាចនឹងរារែកក្នុងការវិនិយោគក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនដោយគិតថា អាមេរិកអាចដាក់ទណ្ឌកម្មម្ដងទៀត បើមានអ្វីផ្លាស់ប្ដូរ ក្រោយបោះឆ្នោត។
ឧបសគ្គធំទី២ សម្រាប់ការស្ដារកិច្ចព្រមព្រៀងវិញនោះ គឺការដាក់ទណ្ឌកម្មថ្មីចំនួន ១ ៥០០ ចំពោះអ៊ីរ៉ង់ ក្រោយការសម្រេចចិត្តឆ្នាំ ២០១៨ របស់លោក ត្រាំ និងការចាត់ទុកកងឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ិស្លាមអ៊ីរ៉ង់ថា ជាក្រុមភេរវករជាដើម។ ក្រុមអ្នកចរចាអ៊ីរ៉ង់ប្រាប់ថា ដើម្បីឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរជាថ្មី លោក បៃដិន ត្រូវតែទម្លាក់ស្លាកក្រុមភេរវករពីឆ្មាំបដិវត្តន៍ចោលសិន ប៉ុន្តែរដ្ឋបាលលោក បៃដិន បានបដិសេធមិនធ្វើដូច្នោះទេ។
លោក Payl Eaton អតីតមន្ត្រីយោធាអាមេរិកហៅបញ្ហានេះ ក្នុងអត្ថបទទស្សនៈ ១ របស់លោកចុះផ្សាយនៅចុងខែឧសភាថា ជានិមិត្តរូប តែមានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់។
លោកថា៖ «រដ្ឋបាលលោក ត្រាំ ដាក់ការកំណត់ ដើម្បីរារាំងរដ្ឋបាលលោក បៃដិន ពីការចូលរួមក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរឡើងវិញ ទោះមន្ត្រីមន្ទីរបញ្ចកោណកំពូលៗ និងអ្នកវិភាគសន្តិសុខជាតិព្រមានថា វិធានការនេះ នឹងបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ទាហានអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងតំបន់ក្ដី»។
លោក Eaton និយាយបែបនេះ ដោយលើកពីការវាយប្រហារដោយកងកម្លាំងប្រូកស៊ីអ៊ីរ៉ង់ ដែលកើនឡើង ៤០០% ចន្លោះឆ្នាំ ២០១៩-២០២០។ នេះជាទិន្នន័យពីទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិអាមេរិកលោក Ned Price នៅចុងខែមីនា។
សហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ិស្លាមអ៊ីរ៉ង់ និងមេបញ្ជាការក្រុមនេះ ហើយឥទ្ធិពលនៃទណ្ឌកម្មនេះ ត្រូវបានគេរំពឹងថា នឹងមានផលវិបាករយៈពេលវែងសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចរបស់អ៊ីរ៉ង់។ យ៉ាងណាមិញ សហរដ្ឋអាមេរិកកន្លងមកប្រាប់ថា ខ្លួនបើកចំហក្នុងការដកឆ្មាំបដិវត្តន៍ ចេញពីបញ្ជីអង្គការភេរវករ តែលុះត្រាអ៊ីរ៉ង់ត្រៀមខ្លួនក្នុងការផ្តល់ការធានាថ្មីពីការព្រួយបារម្ភផ្នែកសន្តិសុខ ទាក់ទងនឹងឆ្មាំនេះ។ អ្នកដឹងពីកិច្ចចរចាម្នាក់ប្រាប់កាសែតញូវយ៉កថាមស៍ជាអនាមិកថា អ៊ីរ៉ង់បដិសេធមិនយល់ព្រមធ្វើដូច្នោះទេ។
ផលប៉ះពាល់ទី៣ ពីការសម្រេចនោះ គឺការបដិសេធពីមន្ត្រីអ៊ីរ៉ង់ក្នុងការនិយាយដោយផ្ទាល់ជាមួយមន្ត្រីអាមេរិក ខណៈអ៊ីរ៉ង់ខឹងសម្បាកាន់តែខ្លាំងឡើង ក្រោយលោក ត្រាំ បញ្ជាឱ្យធ្វើឃាតមេបញ្ជាការយោធាជាន់ខ្ពស់លោក Qassim Suleimani នៅដើមឆ្នាំ ២០២០។
លោក Mark Dubowitz នាយកប្រតិបត្តិនៃមូលនិធិការពារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវនៅក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងដែលប្រកាន់ជំហររឹងប៉ឹងប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលអ៊ីរ៉ង់បានពិពណ៌នា កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ សម្រាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់លោក ត្រាំថា ជា «ជញ្ជាំង»មួយនៃទណ្ឌកម្មរបស់រដ្ឋបាលលោក ត្រាំ ប្រឆាំងនឹងអ៊ីរ៉ង់ រួមទាំងការកំណត់អត្តសញ្ញាណភេរវករលើឆ្មាំបដិវត្តន៍ជាដើម។
លោក Dubowitz ដែលប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀង ដែលលោក ត្រាំ ហៅថា «កិច្ចព្រមព្រៀងដ៏អាក្រក់បំផុត» និយាយកាលពីថ្ងៃចន្ទថា៖ «ខ្ញុំមានសេចក្តីរីករាយ ដែលជញ្ជាំងទណ្ឌកម្មត្រូវបានរក្សាជាមូលដ្ឋាន ព្រោះវាគួរតែរក្សា។ អ៊ីរ៉ង់មិនគួរទទួលបានការបន្ធូរបន្ថយទណ្ឌកម្មទេ លុះត្រាតែប្រទេសនេះ បញ្ឈប់អាកប្បកិរិយា ដែលនាំទៅដល់ការដាក់ទណ្ឌកម្មតាំងពីដំបូង»។
ប៉ុន្តែលោក Robert Malley ប្រធានអ្នកចរចាជាមួយអ៊ីរ៉ង់របស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកប្រាប់សមាជិកព្រឹទ្ធសភាក្នុងសវនាការនៅចុងខែមុនថា លោក ត្រាំ ប្រគល់ឱ្យលោក បៃដិន នូវវិបត្តិនុយក្លេអ៊ែរ។ លោក Malley បន្ដថា៖ «(រដ្ឋបាលត្រាំ) ព្យាករថា អ៊ីរ៉ង់នឹងមិនចាប់ផ្តើមកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរឡើងវិញទេ ហើយថា អ៊ីរ៉ង់នឹងមកចរចាលើកង្វល់ផ្សេងទៀតរបស់យើង។ គួរឱ្យសោកស្ដាយ អ៊ីរ៉ង់មិនធ្វើដូចការគិតនោះទេ»។
អ៊ីរ៉ង់ចាប់ផ្តើមបង្កើនកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួន បន្ទាប់ពីមានការដកខ្លួននោះ ហើយលោក Dubowitz ថា ប្រទេសនេះពន្លឿនការចម្រាញ់សារធាតុអ៊ុយរ៉ានីញ៉ូមដល់កម្រិតគ្រោះថ្នាក់បន្ថែម ហើយចាត់វិធានការគំរាមកំហែងផ្សេងទៀត ក្រោយលោក បៃដិន បញ្ជាក់ថា លោកចង់វិលទៅកិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ ២០១៥ វិញ។
អ្នកចរចាមជ្ឈិមបូព៌ា លោក Dennis Ross ដែលធ្វើការឱ្យប្រធានាធិបតីជាច្រើនប្រាប់ថា ភាគីទាំង ២ នៅតែមានការលើកទឹកចិត្ត ក្នុងការសម្របសម្រួល ខណៈមេដឹកនាំអ៊ីរ៉ង់ត្រូវការការបន្ធូរបន្ថយការដាក់ទណ្ឌកម្ម ដើម្បីសេដ្ឋកិច្ច៕
ហួន ឌីណា
