ភ្នំពេញៈ អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អវតក) បានប្រកាសសាលដីកា ដោយបានតម្កល់សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងដែលផ្តន្ទាទោសលោក ខៀវ សំផន អតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម ដាក់ពន្ធនាគារអស់ ១ ជីវិត ពាក់ព័ន្ធបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និងអំពើអមនុស្សធម៌ដទៃទៀត។
ការប្រកាសសាលដីការបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមនេះ ត្រូវបានចាត់ទុកថា គឺជាថ្ងៃបិទទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ខ្មៅងងឹតរបស់កម្ពុជាដែលប្រជាជនកម្ពុជា បានទន្ទឹងរង់ចាំយូរមកហើយ។
ប្រធានអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលលោកចៅក្រម គង់ ស្រ៊ីម បានប្រកាសសាលដីកា នៅថ្ងៃទី ២២ ខែកញ្ញាថា សម្រាប់បទឧក្រិដ្ឋដែលអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងផ្តន្ទាទោសលោក ខៀវ សំផន ដាក់ពន្ធនាគារអស់ ១ ជីវិត គឺជារឿងសមស្រប ព្រោះរបបខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរចន្លោះពី ១ លាន ២ សែននាក់ទៅ ជាង ២ លាននាក់។
លោកគង់ស្រ៊ីម បន្តថា ដូចនេះ អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូល សម្រេចតម្កល់សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គ ជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ដែលបានដាក់ទោសអស់ ១ ជីវិត គឺជាការសមស្រប ដែលបង្កសោកនាដកម្មដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។
លោកប្រកាសថា៖ «អង្គជំនុំជំម្រះតុលាការកំពូល សម្រេចតម្កល់ការដាក់ទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់ ១ ជីវិត ជនជាប់ចោទ ខៀវ សំផនរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង និងប្រកាសថា ទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់ ១ ជីវិត ក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០២ នេះត្រូវអនុវត្តត្រួតគ្នាជាមួយនឹងទោសដាក់ ពន្ធនាគារអស់ ១ ជីវិតក្នុងសំណុំ រឿង ០០២/០១»។
ជាមួយគ្នានេះដែរ អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូល បង្គាប់លោក ខៀវ សំផន ឱ្យស្ថិតនៅមន្ទីរឃុំឃាំង អវតក ដោយរង់ចាំការចេញសាលដីកាមានសំអាងហេតុពេញលេញ និងការរៀបចំសម្រាប់ការផ្ទេរឱ្យអនុវត្តតាមច្បាប់ ទៅពន្ធនាគារដែលត្រូវបន្តអនុវត្តទោសរបស់គាត់។
លោក ខៀវ សំផន គឺជាអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមជាន់ខ្ពស់តែម្នាក់គត់ ដែលនៅរស់រានមានជីវិត ដែលបច្ចុប្បន្នមានអាយុ ៩១ ឆ្នាំ កំពុងបន្តអនុវត្តនីតិវិធីជាប់ឃុំនៅមន្ទីរឃុំឃាំងបណ្តោះអាសន្ននៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា។
លោក ត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង នៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញតុលាការកម្ពុជារកឃើញថា មានពិរុទ្ធភាព ក្រោមបទចោទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ការរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ លើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ ១៩៤៩ និងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ប្រឆាំងជនជាតិវៀតណាម និងជនជាតិចាម ខណៈលោកគឺជាអតីតប្រមុខរដ្ឋ នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ការសម្រេចរបស់អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលគឺផ្អែកលើសាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ដែលបានប្រកាសសាលក្រមកាលពីថ្ងៃទី ១៦ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៨។
ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រចាំការ រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី និងជាប្រធានក្រុមការងាររបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ទទួលបន្ទុកដំណើរការកាត់សេចក្តីរបស់ អវតក លោក ប៊ិន ឈិន បានថ្លែងក្រោយការប្រកាសសាលដីកានេះថា ការប្រកាសសាលដីកានេះ កា្លយជាថ្ងៃបិទទំព័រដ៏ខ្មៅងងឹតសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាដែលទន្ទឹងរង់ចាំយូរមកហើយនិងសម្រាប់មនុស្សជាតិទាំងមូលពាក់ព័ន្ធនឹងដំណើរការស្វែងរកយុត្តិធម៌នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌឧក្រិដ្ឋកម្មព្រហ្មទណ្ឌជាតិ និងអន្តរជាតិ។
លោកថ្លែងថា៖ «កេរដំណែលរបស់ អវតក គឺត្រូវបានចាត់ទុកជាកត្តាដ៏សំខាន់បំផុតដែលគួរថែរក្សាទុក និងផ្តល់ទុកឱ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយ សម្រាប់ការស្វែងយល់និងទប់ស្កាត់ការវិលត្រឡប់នៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍បែបនេះ កើតឡើងជាថ្មីម្តងទៀតតាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយនិងអប់រំ»។
លោកបន្តថា ការផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះបានចូលរួមដល់ការពង្រឹងសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ និងធានាកុំឱ្យសោកនាដកម្មនេះកើតឡើងសាជាថ្មីនៅទីនេះ ឬនៅទីណាមួយនៅ ក្នុងពិភពលោក។ លោកថា៖ «អវតក បានរួមចំណែករក្សាបាននូវសុវត្ថិភាព និងការផ្សះផ្សាជាតិនៅតាមមូលដ្ឋាន បានជួយពង្រឹងនីតិរដ្ឋ និងបញ្ចប់និទ្ទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជាបានក្លាយជាទីកន្លែងមួយសម្រាប់ផ្ទេរចំណេះដឹង»។
ឧបការីអគ្គលេខាធិការនៃអង្គការសហប្រជាតិទទួលបន្ទុកកិច្ចការច្បាប់ លោក Stephen Mathias បានថ្លែងថា សំណុំរឿងនេះ បានឆ្លើយតបទៅនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មធំបំផុតជាអន្តរជាតិមួយចំនួន ហើយសាលដីកាលើបណ្តឹងសាទុក្ខនេះ ពិតជានឹងមានអនុភាពយ៉ាងសំខាន់លើការអភិវឌ្ឍបន្ថែមទៀតនៃច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។ លោកបន្តថា អវតក បានបង្ហាញនូវសមត្ថភាពរបស់ខ្លួននូវការរៀបចំកិច្ចដំណើរការនីតិវិធីផ្លូវតុលាការ អនុលោមតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ។
លោកថា៖ «នេះជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ អវតក និងយុត្តិធម៌អន្តរជាតិកាន់តែទូលំទូលាយថែមទៀត ហើយសាលដីកានេះ គឺជាសាលដីកា ចុងក្រោយនៅ អវតក និងការបិទបញ្ចប់សំណុំរឿងនានាតាមផ្លូវតុលាការ»។
លោកបញ្ជាក់ថា ការប្រកាសសាលដីកានេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងនូវការប្តេជ្ញាចិត្តជាយូរអង្វែងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងសហគមន៍អន្តរជាតិក្នុងការធានាឱ្យមានយុត្តិធម៌ជូនដល់ប្រជាជនកម្ពុជាចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏រន្ធត់ដែលបានប្រព្រឹត្តក្នុងអំឡុងរបបខ្មែរក្រហម។
លោក ហ៊ុន ម៉ានី ប្រធានគណៈកម្មការអប់រំ យុវជន កីឡា ធម្មការ កិច្ចការសាសនា វប្បធម៌ និងទេសចរណ៍នៃរដ្ឋសភា បានលើកឡើងថា ការប្រកាសសាលដីកានេះ ជាការផ្តល់នូវយុត្តិធម៌តាមផ្លូវច្បាប់ជាលក្ខណៈប្រវត្តិសាស្ត្រដល់ប្រជាជនកម្ពុជាដែលបានឆ្លងកាត់របបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមដ៏ឃោរឃៅ។ លោកបន្តថា តាមរយៈការផ្តល់សច្ចធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រនាពេលនេះ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា នឹងអាចសម្រាលនូវសេចក្តីឈឺចាប់ភាពសោកសង្រេង និងការនឹករឭករបស់ខ្លួនបន្តិចម្តងៗពីភាពដិតដាមនិងរបួសផ្លូវចិត្តដែលបន្សល់ដោយរបបខ្មៅងងឹតអស់រយៈពេល ៣ ឆ្នាំ ៨ ខែ ២០ ថ្ងៃ»។
លោកថា៖ «តែបើទោះបីសាលដីកាដែលត្រូវបានប្រកាសនេះបានបង្ហាញពីការបញ្ចប់នៃនីតិវិធីច្បាប់ក្តី យើងទាំងអស់គ្នាមិនគួរណាភ្លេចទាំងស្រុង ដល់សោកនាដកម្មដែលប្រទេសជាតិ និងប្រជាជនយើងបានឆ្លងកាត់ ជាពិសេសទុក្ខវេទនា ការព្រាត់ប្រាស និងការឈឺចាប់នានាដែលបន្សល់ទុកដោយសារសង្គ្រាមឡើយ»។
ប្រទេសជប៉ុនដែលជាម្ចាស់ជំនួយដ៏ធំក្នុងដំណើរការ អវតក បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដោយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសលោក ហាយ៉ាស៊ី យូស៊ីម៉ាសា បានលើកឡើងថា ការជំនុំជម្រះក្តីមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម គឺជាដំណាក់កាលដ៏សំខាន់ឆ្ពោះទៅបញ្ចប់ជាស្ថាពរនូវដំណើរការ ស្វែងរកសន្តិភាពនៅកម្ពុជា និងរួមចំណែកដល់ការផ្ដល់យុត្តិធម៌ និងការពង្រឹងនីតិរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសនេះ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បន្តថា៖ «ប្រទេសជប៉ុនសង្ឃឹមថា សារៈសំខាន់នៃការជំនុំជម្រះក្តីនេះ នឹងត្រូវបានយល់ដឹងយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជា ហើយក្លាយជាកេរដំណែលសម្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយ និងសហគមន៍អន្តរជាតិ តាមរយៈសកម្មភាពអប់រំដែលត្រូវបានបន្ត បន្ទាប់ពីការបិទបញ្ចប់ដំណើរការ នីតិវិធី ហើយវានឹងរួមចំណែកដល់ការពង្រឹងនីតិរដ្ឋ»។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំកម្ពុជា លោក W Patrick Murphy ដែលបានចូលរួមក្នុងសវនាការប្រកាសសាលដីកាបានថ្លែងនៅលើបណ្តាញសង្គម Twitter ថា៖ «អវតក បិទសំណុំរឿងផ្លូវច្បាប់ចុងក្រោយរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែកេរដំណែលរបស់វាត្រូវតែធានាថា យើងមិនដែលបំភ្លេចឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិទាំងនេះ ឬជនរងគ្រោះជាច្រើនក្នុងរបបនេះទេ»។
ប្រធានការិយាល័យកិច្ចការសាធារណៈនៃ អវតក លោក នេត្រ ភក្ត្រា ឱ្យដឹងថា ក្រោយពីប្រកាសសាលដីកានេះ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា នឹងមានរយៈពេល ៣ ឆ្នាំបន្តទៀតដើម្បីធ្វើកិច្ចការងារពាក់ព័ន្ធការងារដែលនៅសេសសល់សំខាន់ៗរួមមាន គឺការគ្រប់គ្រងបណ្ណសារនៃសំណុំរឿងកាត់សេចក្តីរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ពោលគឺត្រូវរក្សាទុក ហើយអនុលោមទៅតាមស្តង់ដាអន្តរជាតិ និងអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណជនអាចចូលពិនិត្យមើលសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានទូលំទូលាយ និងផ្សព្វផ្សាយអប់រំជាដើម។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា បានឱ្យដឹងទៀតថា ក្នុងរយៈពេល ១៦ ឆ្នាំ នៃបេសកកម្មរបស់ អវតក ដែលជាតុលាការចម្រុះត្រូវបានបង្កើតឡើងរវាងកម្ពុជា និងអង្គការសហប្រជាជាតិ ចាប់តាំងពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៦ រហូតដល់ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២២ បានចំណាយថវិកាចំនួន ៣៣៧, ៧០ លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងនោះភាគីជាតិនៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមចំណាយថវិកាចំនួន ៩៨,៦ លានដុល្លារ និងភាគីអន្តរជាតិចំណាយថវិកាអស់ ២៣៩ លានដុល្លារ។
លោកថា៖ «ម្ចាស់ជំនួយសរុបទាំងអស់មានចំនួន ៣៩ ប្រទេសដែលរួមមានទាំងក្រុមហ៊ុនឯកជនផងដែរ ប្រទេសជប៉ុនជាម្ចាស់ជំនួយធំជាងគេ ដែលបានផ្តល់វិភាគទានជាថវិកាចំនួន ៨៨,២៦ លានដុល្លារ ស្មើនឹង ៣១ ភាគរយ នៃការចំណាយសរុបរបស់តុលាការ និងម្ចាស់ជំនួយធំទី ២ គឺរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលផ្តល់វិភាគទានថវិកា និងសម្ភារ សរុបចំនួន ៤៥,៥ លានដុល្លារ ស្មើនឹង ១៤ ភាគរយ បន្ទាប់មក ទៀតមានប្រទេសអូស្ត្រាលីចំនួន ៣៥ លានដុល្លារ អាមេរិក ៣២ លានដុល្លារ សហភាពអឺរ៉ុប ៣២ លានដុល្លារ អាល្លឺម៉ង់ ១៤ លានដុល្លារ ស៊ុយអែត ១៤ លានដុល្លារ អង់គ្លេស ១៣ លានដុល្លារ និង បារាំង ១០ លានដុល្លារ និងមានបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗទៀត៕