លោក Raoul Marc Jennar អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ។ សហការី
ខណៈដែលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងចាប់ផ្តើមដំណើរការនីតិវិធីថាតើត្រូវដកឬមិនដកគម្រោងអនុគ្រោះពន្ធ «នាំចូលទំនិញគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែសពា្វវុធ (EBA)» ពីកម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប លោកបណ្ឌិត Raoul Marc Jennar អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយបានផ្តល់បទសម្ភាសដល់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
តាមទស្សនៈរបស់លោក តើការដកគម្រោងអនុគ្រោះពន្ធ EBA ជាដំណោះស្រាយសម្រាប់ស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា?
ការដាក់ទណ្ឌកម្ម គឺជាឧបករណ៍មួយក្នុងចំណោមឧបករណ៍នានា របស់សហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការលើកកម្ពស់សន្តិភាព ប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពនីតិរដ្ឋ សិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ ប៉ុន្តែសហភាពអឺរ៉ុបមិនដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើបណ្តាប្រទេស ដែលផ្គត់ផ្គង់សម្ភារយុទ្ធសាស្ត្រ (ដូចជាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ ដែលជាប្រទេសទទួលបាន EBA ផងដែរ) ឬអ្នកដែលជាអតិថិជនល្អ របស់ឧស្សាហកម្មអាវុធរបស់អឺរ៉ុប (ដូចជាប្រទេសអេហ្ស៊ីប)។ សហភាពអឺរ៉ុប នៅតែនៅស្ងៀមអំពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សធំៗនៅក្នុងប្រទេសជាច្រើន ដោយសារហេតុផលនយោបាយ។
ការដាក់ទណ្ឌកម្មជាញឹកញាប់ មានផលវិបាកប៉ះពាល់ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ របស់ប្រជាជនភាគច្រើន។ ក្នុងនាមការពារសិទ្ធិនយោបាយ គេបានធ្វើឲ្យខូចដល់សិទ្ធិមូលដ្ឋាន ដែលមានចែងនៅក្នុងមាត្រា ២២ ដល់មាត្រា២៧ នៃសេចក្តីប្រកាសសកលនៃសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ ១៩៤៨ ដែលសិទ្ធិទាំងនោះ រួមមាន ការទទួលបានស្បៀងអាហារសុខភាព ការអប់រំ ការងារ សុខុមាលភាព...។ នៅក្នុងនាមប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស គេថែមទាំងអាចបង្កឲ្យមានសង្គ្រាមស៊ីវិលដូចដែលប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីៗ បង្ហាញយើង ជាពិសេសជាមួយនឹងឧទាហរណ៍នៃការស្លាប់។ ទណ្ឌកម្មជារបស់តក្កវិជ្ជានៃទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ដែលអ្នកខ្លាំងដាក់ច្បាប់ទៅលើអ្នកខ្សោយ។
នេះផ្ទុយនឹងស្មារតីនៃធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ការព្យួរ EBA គឺជាការដាក់ទណ្ឌកម្ម។ ប៉ុន្តែវានឹងមិនបំពេញទៅតាមការរំពឹងទុក របស់សហភាពអឺរ៉ុប។
តាមទស្សនៈរបស់លោក តើសហភាពអឺរ៉ុបគួរធ្វើអ្វី ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រជាធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាព្រមទាំងសិទ្ធិមនុស្សល្អប្រសើរ?
ទី១ សហភាពអឺរ៉ុប គួរតែមិនលម្អៀងនៅពេលខ្លួនធ្វើការវិនិច្ឆ័យអំពីជីវិតនយោបាយរបស់កម្ពុជា។ ប៉ុន្តែករណីនេះមិនត្រូវបានធ្វើទេ។ សហភាពអឺរ៉ុប មិនដែលថ្កោលទោសការអំពាវនាវឲ្យមានការស្អប់ពូជសាសន៍ និងការភ័យខ្លាចជនបរទេស ដោយមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេ។ គេមិនដែលថ្កោលទោសការអនុវត្តរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបរិហារកេរ្តិ៍ និងមួលបង្កាច់សមាជិករដ្ឋាភិបាល។ គេមិនដែលថ្កោលទោសការប្រើប្រាស់ផែនទីក្លែងក្លាយ និងសន្ធិសញ្ញាក្លែងក្លាយរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដើម្បីធ្វើឲ្យវាមើលទៅថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងផ្ទេរផ្នែកនៃទឹកដីទៅប្រទេសវៀតណាម។ EU ក៏មិនដែលថ្កោលទោសលោក សម រង្ស៊ី នៅពេលលោកញុះញង់ប្រជាជនក្រីក្រ ឲ្យដកបង្គោលព្រំដែន។ មួយទៀត សហភាពអឺរ៉ុបបន្តនៅស្ងៀមអំពីឥរិយាបថប្រជាភិថុតិ និងទាញប្រជាប្រិយភាព របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ ខ្លួនហៅអ្វីទាំងនោះថា «ប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងរស់រវើក»។
សហភាពអឺរ៉ុប តែងតែមានការស្វាគមន៍ ចំពោះមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឲ្យខិតខំប្រឹងប្រែងនៅក្នុងការបង្ហាញការប្រឆាំងរបស់ពួកគេ។ សហភាពអឺរ៉ុបប្រព្រឹត្តចំពោះពួកគេ ហាក់បីដូចពួកគេជាតំណាងរបស់ពួកគេ។ សហភាពអឺរ៉ុបរក្សាការរិះគន់ទាំងអស់របស់ខ្លួន ចំពោះរដ្ឋាភិបាល។ សហភាពអឺរ៉ុប មិនអព្យាក្រឹតទេ។ មន្ត្រីសហភាពអឺរ៉ុបធ្លាប់និយាយថា ពួកគេការពារតម្លៃនិងគោលការណ៍តែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែគ្មាននរណាម្នាក់អាចទុកចិត្តការថ្លែងបែបនេះទេ។ វាមិនអាចជឿជាក់បានដោយសារអឺរ៉ុប មិនធ្វើវានៅគ្រប់ទីកន្លែងទាំងនៅអឺរ៉ុប និងនៅផ្នែកដទៃៗទៀតនៃពិភពលោក។
សហភាពអឺរ៉ុប គួរយល់ជាជាងធ្វើការវិនិច្ឆ័យ។ ពហុភាពនយោបាយ គឺជាភាពថ្មីប្លែកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ វាមិនបានកើតឡើងមុនការធ្វើអាណានិគម ទាំងក្នុងអំឡុង និងបន្ទាប់ពីអាណានិគម រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩៣ ហើយវាមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ ដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញស្រស់ស្អាត ឬការមានការបោះឆ្នោតមួយដើម្បីធ្វើឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យត្រឹមត្រូវ។ កម្រិតនៃការអប់រំនៅតែទាប ហើយវាផ្ដល់ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ប្រជាភិថុត។ មិនមានឯកភាពជាតិលើបញ្ហាសំខាន់ៗ ហើយកត្តាបែកបាក់គ្នាមានច្រើន។ ឧទាហរណ៍ សហភាពអឺរ៉ុបអាចនឹងធ្វើការងារមានប្រយោជន៍មួយ ដោយជួយប្រជាជនកម្ពុជាឲ្យយល់ដឹងប្រសើរជាងមុនអំពីការពិតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាញឹកញាប់ត្រូវបានគេក្លែងដោយសារហេតុផលនយោបាយតាមរយៈការផ្តល់ជំនួយបច្ចេកទេសដល់ការប្រព្រឹត្តទៅនៃប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានលក្ខណៈតំណាងដែលគោរពប្រជាជន និងស្ថាប័ន។
តើប្រទេសកម្ពុជាគួរប្រកាន់ជំហរបែបណា?
រហូតមកដល់ពេលនេះ ប្រទេសកម្ពុជាបានសហការជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។ ភាគីកម្ពុជាមានឆន្ទៈពិតប្រាកដដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅរួមជាច្រើន។ ការចរចាកំពុងបន្តធ្វើ ហើយកំពុងមានការរីកចម្រើនទៅមុខពិតប្រាកដចំពោះប្រធានបទស្មុគស្មាញមួយចំនួន។ ឧទាហរណ៍មួយគឺថា សហភាពអឺរ៉ុបទាមទារឲ្យគោរពដាច់ខាតនូវអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ដែលមិនត្រូវបានគោរពពេញ ១០០ % ពីសំណាក់អ្នកទទួលផលជាច្រើននៃការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ។ ប៉ុន្តែទោះបីជាគេមើលឃើញថា វាជាការអនុវត្តបែបស្តង់ដា ២ ក្តី ក៏រដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើឱ្យមានភាពប្រសើរឡើងគួរឲ្យកត់សម្គាល់ លើបញ្ហាជាច្រើន។ ឧទាហរណ៍មួយគឺនៅក្នុងវិស័យសង្គម។
នៅពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុប ទាមទារឲ្យមានកិច្ចខិតខំបែបនេះ អឺរ៉ុបភ្លេចគិតថា មានការប្រកួតប្រជែងដ៏គួរឱ្យភ័យខ្លាចដែលកម្ពុជាត្រូវជួប។ វឌ្ឍនភាពសង្គមណាមួយ វាជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងហានិភ័យក្រុមហ៊ុន គឺពួកគេអាចទៅប្រទេសផ្សេងទៀត។ ប៉ុន្តែទោះបីប្រឈមនឹងស្ថានភាពបែបនេះក្តី ក៏រដ្ឋាភិបាល បានធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងគួរឲ្យកត់សម្គាល់ នូវជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់កម្មករ។
ជម្រើសដ៏ល្អសម្រាប់សហភាពអឺរ៉ុប និងកម្ពុជា គឺការបន្តកិច្ចសន្ទនាប្រកបដោយការស្ថាបនា ដោយការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក និងតាមលទ្ធផលជាក់ស្តែង។ ប៉ុន្តែសហភាពអឺរ៉ុប មិនគួរភ្លេចទេថា កម្ពុជាគឺជារដ្ឋអធិបតេយ្យមួយ ដូច្នេះត្រូវទុកឱ្យរដ្ឋាភិបាលអនុវត្ត និងកែលម្អចំណុចដែលខ្លួនចង់បាន។
មានមន្ត្រីសហភាពអឺរ៉ុបនៅទីក្រុងប្រ៊ុចសែលជាច្រើនហាក់មានអាកប្បកិរិយាដាក់កម្ពុជា ដូចកម្ពុជាជាប្រទេសសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប។ ពួកគេទាមទារឱ្យកម្ពុជាមានអ្វីដូចអ្វីដែលគេមាន។
តើអ្វីជាវិធីល្អបំផុត សម្រាប់ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជា?
តើអ្វីទៅជាគោលបំណងនៃការធ្វើនយោបាយ? គឺដើម្បីសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជនទាំងមូល។ សុខុមាលភាពអាចទទួលបាននៅពេលមានការពេញចិត្តលើតម្រូវការជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស ដូចជាត្រូវមានម្ហូបអាហារគ្រប់គ្រាន់ មានការថែទាំសុខភាពសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា មនុស្សទាំងអស់មានឱកាសស្មើៗគ្នាទាក់ទងទៅនឹងការសិក្សាអប់រំ សិទ្ធិមានលំនៅឋានសមរម្យ ការងារដែលទទួលបានប្រាក់ខែសមរម្យ និងរស់នៅក្នុងបរិស្ថានស្អាត។ តើទាំងនេះ វាមិនមានសារៈសំខាន់ស្មើសេរីភាពនយោបាយទេឬ? ដើម្បីសម្រេចបានតាមគោលដៅទាំងនេះ អ្វីដែលសំខាន់ និងចាំបាច់បំផុត គឺត្រូវការពេលវេលា និងស្ថិរភាពនយោបាយ។
ខ្ញុំសូមដកស្រង់សម្ដីរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីបារាំង ដែលលោកលើកឡើងថា៖ «តើការបោះឆ្នោតសម្រាប់អ្នកដែលស្រេកឃ្លានមានន័យយ៉ាងដូចម្តេច? តើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិមានន័យយ៉ាងម៉េចចំពោះអ្នកដែលគ្មានការយល់ដឹង? តើភាពស្មើគ្នា និងភាតរភាពមានន័យដូចម្តេចសម្រាប់អ្នករងទុក្ខវេទនា?»។
ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវតែស្វែងរកវិធីដោយខ្លួនឯង ដើម្បីផ្សះផ្សាការអភិវឌ្ឍ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានស្ថិរភាព និងការជជែកនយោបាយពីពហុភាគីនិយម។ ចំណុចនេះគឺវាអាចទៅរួច ប៉ុន្តែត្រូវមានលក្ខខណ្ឌ។ ទី១ ប្រសិនបើអ្នកនយោបាយទាំងអស់យល់ស្របគ្នាលើបញ្ហាសំខាន់ៗមួយចំនួន ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសនេះ មិនអាចរស់នៅដោយសន្តិភាពបាន នោះបញ្ហាទឹកដី រឿងរ៉ាវនៃឧក្រិដ្ឋកម្ម និងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ក្នុងរបបប៉ុលពត និងការរំដោះដែលបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៧៩ ការស្វែងយល់ និងរៀនសូត្រ ដើម្បីរស់នៅប្រកបដោយសុខសន្តិភាពជាមួយប្រទេសជិតខាងនិងប្រកបដោយអព្យាក្រឹតភាព។
ទី ២ គឺអ្នកនយោបាយទាំងអស់ ត្រូវគោរពខ្លួនឯង និងគោរពស្ថាប័ន និងច្បាប់ ហើយលក្ខខណ្ឌទី ៣ គឺថាប្រសិនបើមានឆន្ទៈចង់ឲ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដំណើរការដោយសន្តិវិធីនោះវានឹងគ្មានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងបរិយាកាស នៃសង្គ្រាមស៊ីវិលនោះទេ៕
