លោកមេធាវី កុយ ដុល្លា សមាជិកក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រ។ រូបថត សហការី
ជាទូទៅ ដំណើរការនីតិវិធីក្នុងតុលាការគឺភាគីទំនាស់តែងមានមេធាវីការពារសិទ្ធិរៀងៗខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែក្នុងដំណាក់កាលឃាត់ខ្លួនដំបូងមានករណីខ្លះជនសង្ស័យពុំមានមេធាវីទេ។
ចង់ដឹងថាតើដំណាក់កាលនេះជនសង្ស័យមានសិទ្ធិទទួលបានមេធាវីដែរឬទេ? ជុំវិញបញ្ហានេះ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ បានសម្ភាសជាមួយលោកមេធាវី កុយ ដុល្លា ជាសមាជិកនៃក្រុមមេធាវី ធម្មសាស្ត្រ មានការិយាល័យបម្រើការងារនៅអគារលេខ ៣៦ ជាន់ទី ១០ បន្ទប់លេខ P១០-P១១ ផ្លូវលេខ ១៦៩ សង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ ៧ មករា រាជធានីភ្នំពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
តើជនដែលនគរបាលឃាត់ខ្លួនដំបូងមានសិទ្ធិទទួលបានមេធាវីដែរឬទេ? ហេតុអ្វីបានជាតុលាការយករបាយការណ៍របស់នគរបាលធ្វើជាមូលដ្ឋានក្នុងការជំនុំជម្រះក្តី?
ជាគោលការណ៍នៅពេលមានការឃាត់ខ្លួនបុគ្គលណាម្នាក់ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវជូនដំណឹងជាបន្ទាន់អំពីការសម្រេចឃាត់ខ្លួនដល់បុគ្គលដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួននោះ និងប្រាប់អំពីមូលហេតុនៃការឃាត់ខ្លួនផងដែរ។ លើសពីនេះទៀត មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ជម្រាបជូនសាមីខ្លួនថា គាត់/នាងមានសិទ្ធិក្នុងការមានជំនួយរបស់មេធាវីនៅក្នុងពេលឃាត់ខ្លួន។ ដើម្បីមានភាពច្បាស់លាស់ យើងសូមបង្ហាញនូវបញ្ញត្តិច្បាប់មួយចំនួនដូចខាងក្រោម ៖
- ជំនួយរបស់មេធាវីនៅក្នុងពេលឃាត់ខ្លួនឃើញមានចែងនៅក្នុងមាត្រា ៩៨ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ដែលមានខ្លឹមសារថា “ក្នុងរយៈពេល ២៤ ម៉ោងបានកន្លងផុតទៅតាំងពីពេលផ្តើមនៃការឃាត់ខ្លួនមកនោះបុគ្គលដែលឃាត់ខ្លួនអាចសុំសន្ទនាជាមួយមេធាវី ឬជាមួយជនណាម្នាក់ដែលខ្លួនជ្រើសរើសកុំឱ្យតែជននេះមានការទាក់ទិននៅក្នុងរឿងជាមួយ។ ជននេះត្រូវបានទទួលដំណឹងពីការស្នើសុំជ្រើសរើសនេះតាមគ្រប់មធ្យោបាយ និងជាបន្ទាន់។ ជននេះអាចចូលទៅកាន់កន្លែងឃាត់ខ្លួន និងទាក់ទងជាមួយបុគ្គលសាមីខ្លួនបាន ៣០ (សាមសិប) នាទីក្នុងលក្ខខណ្ឌធានាការសម្ងាត់នៃការសន្ទនានេះ។ ក្រោយការសន្ទនាជននេះអាចធ្វើកំណត់សម្គាល់ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរដែលត្រូវភ្ជាប់ជាមួយសំណុំរឿង” ។
- មាត្រា ២ កថាខណ្ឌ ១ នៃច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈមេធាវីចែងថា៖ “មេធាវីអាចតំណាងកូនក្តីតាមការយល់ព្រមពីកូនក្តី ឬជួយការពារកូនក្តីនៅគ្រប់សាលាជម្រះក្តី និងគ្រប់ដំណាក់កាលនៃនីតិវិធីលើកលែងតែមានបទប្បញ្ញត្តិច្បាប់ចែងផ្ទុយពីនេះ ជាពិសេសក្នុងរឿងរដ្ឋប្បវេណី ពាណិជ្ជកម្ម រដ្ឋបាល ការងារ សង្គមកិច្ច”។
- លិខិតលេខ ១៦១៧ ស.ជ.ណ ចុះថ្ងៃទី ៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃពាក់ព័ន្ធនឹងការណែនាំអនុញ្ញាតឱ្យមេធាវីអាចអមកូនក្តីនៅគ្រប់ដំណាក់កាលនៃនីតិវិធី រួមទាំងការស្នើសុំពិនិត្យ និងថតចម្លងសំណុំរឿងផងដែរ។
ហេតុដូច្នេះជនដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួនមានសិទ្ធិពឹងពាក់មេធាវី ដើម្បីការពារសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍ស្របទៅតាមផ្លូវច្បាប់សម្រាប់ខ្លួន និងអាចស្នើសុំសន្ទនាជាមួយមេធាវីបានរយៈពេល ៣០ នាទីក្នុងលក្ខខណ្ឌធានាការសម្ងាត់នៃការសន្ទនានោះ បន្ទាប់ពីរយៈពេល ២៤ ម៉ោងបានកន្លងផុតទៅ គិតចាប់ពីពេលនៃការឃាត់ខ្លួន។
ក្រោយបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ធ្វើរបាយការណ៍ និងកំណត់ហេតុផ្សេងៗនៅក្នុងកិច្ចនីតិវិធីរបស់ខ្លួនព្រមទាំងកសាងសំណុំរឿងទៅអយ្យការអមសាលាដំបូងខេត្ត/រាជធានី។ ទាក់ទងនឹងរបាយការណ៍នោះផងដែរ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អាចធ្វើការសន្និដ្ឋានអំពីរឿងអង្គហេតុ។
ឧទាហរណ៍ ផ្អែកតាមការស៊ើបអង្កេតបឋម ឬស៊ើបអង្កេតជាក់ស្តែងបង្ហាញថា ពិតជាមានអង្គហេតុ លួច បង្កដោយជនសង្ស័យ “ក” ប្រាកដមែន។ ប៉ុន្តែតាមផ្លូវច្បាប់ របាយការណ៍នោះទុកជាព័ត៌មានធម្មតាប៉ុណ្ណោះដែលអាចឱ្យព្រះរាជអាជ្ញា ឬចៅក្រមស៊ើបសួរ ឬចៅក្រមជំនុំជម្រះធ្វើការផ្ទៀងផ្ទាត់របាយការណ៍របស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ជាមួយភ័ស្តុតាងផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងសំណុំរឿងថា តើពិតជាមានអង្គហេតុនៃបទល្មើសដែរឬទេ?
ត្រង់ចំណុចនេះ យើងពិនិត្យឃើញថា របាយការណ៍មានលក្ខណៈខុសគ្នានឹងកំណត់ហេតុរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ដែលត្រូវទុកជាបន្ទាល់" ឯកសារដើម" ដែលត្រូវជឿរហូតដល់មានភ័ស្តុតាងផ្ទុយ។ ចំណែកឯភ័ស្តុតាងផ្ទុយអាចដាក់ជូនចៅក្រមបានដោយសេរី និងតាមគ្រប់មធ្យោបាយទៅតាមផ្លូវច្បាប់ (នេះបើយោងតាមខ្លឹមសារមាត្រា ១១០ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ។
ជារឿយៗគេសង្កេតឃើញថា ជនដែលនគរបាលឃាត់ខ្លួនដំបូងមិនឃើញមានវត្តមានមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យជននោះទេ។ ក្នុងករណីនេះតើនគរបាលអនុវត្តខុសច្បាប់ឬយ៉ាងណា?
ពាក់ព័ន្ធនឹងការសង្កេតឃើញថា ជនដែលមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ឃាត់ខ្លួនដំបូង មិនឃើញមានវត្តមានមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យជននោះទេ ខ្ញុំគិតថា អវត្តមានមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យកូនក្តីជាជនសង្ស័យនៅដំណាក់កាលមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ មិនមែនកើតឡើងក្នុងគ្រប់រឿងក្តីទាំងអស់នោះទេ។ ករណីខ្លះក៏ឃើញមានមេធាវីអមកូនក្តីដើម្បីការពារសិទ្ធិផងដែរ។
ប៉ុន្តែយើងគប្បីពិនិត្យទៅលើមូលហេតុអ្វីទើបមិនឃើញមានវត្តមានមេធាវី។ ទី ១ ករណីខ្លះអាចថា ជនសង្ស័យដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួននោះពុំបានប្រើសិទ្ធិពឹងពាក់មេធាវីដោយសារគាត់មានជីវភាពក្រីក្រជាដើម។ ទី ២ ជនសង្ស័យពឹងពាក់មេធាវី ប៉ុន្តែបែរជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ពុំអនុញ្ញាតឱ្យមេធាវីចូលអមកូនក្តី ដើម្បីការពារសិទ្ធិដែលនេះគឺជាប្រព្រឹត្តផ្ទុយទៅនឹងនីតិវិធីច្បាប់ និងសេចក្តីណែនាំរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសំណួរទី ១ អ៊ីចឹង។
(សូមរង់ចាំអានវគ្គបន្តនៅថ្ងៃចន្ទ សប្ដាហ៍ក្រោយ)
