ក្របសៀវភៅសរសេរដោយជនជាតិអាល្លឺម៉ង់។ រូបថត Michael Falser
ភ្នំពេញៈ លោក Michael Falser សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រនៅវិទ្យាស្ថានប្រវត្តិសិល្បៈអឺរ៉ុបនៃសាកលវិទ្យាល័យ Heidelberg ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ នៅដើមឆ្នាំនេះបានបោះពុម្ពសៀវភៅស្ដីពីប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរដែលមានចំណងជើងថា «ប្រាសាទអង្គរវត្ត៖ ប្រវត្តិនៃមរតកវប្បធម៌ចម្រុះ»។ សៀវភៅនេះមាន ២ ផ្នែក ដោយផ្នែកទី ១ ស្ដីអំពីប្រាសាទអង្គរវត្តចម្លងដែលត្រូវបានតាំងបង្ហាញនៅប្រទេសបារាំង រីឯផ្នែកទី ២ គឺប្រាសាទអង្គរវត្តនៅកម្ពុជាចាប់ពីពេលរកឃើញរហូតដល់ក្លាយជានិមិត្តរូបសកលលោក។
លោក Michael Falser បានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍តាមអ៊ីមែលកាលពីម្សិលមិញថា សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រទាំង ២ ផ្នែកនេះមានបំណងវិភាគទៅលើតួនាទីនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនៅសម័យទំនើបក្នុងនាមជា «និមិត្តរូបនៃមរតកវប្បធម៌សកលលោក» គឺក្នុងរយៈពេល ១៥០ ឆ្នាំចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី ១៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ២១។ សៀវភៅនេះក៏លាតត្រដាងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រដែលជំពាក់វាក់វិនគ្នារវាងអឺរ៉ុប និងអាស៊ីផងដែរ។
ផ្នែកទី ១ នៃសៀវភៅនេះគឺនិយាយអំពីប្រាសាទអង្គរវត្តនៅបារាំងគឺការរកឃើញប្រាសាទនេះក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំងកាលពីសតវត្សរ៍ទី ១៩ រហូតដល់មានការតាំងបង្ហាញនានាអំពីប្រាសាទនេះនៅបារាំងក្នុងទីក្រុងម៉ាកសីយ៍ និងប៉ារីសពីឆ្នាំ ១៨៦៧ ដល់ ១៩៣៧។ ចំណែកផ្នែកទី ២ និយាយអំពីប្រាសាទអង្គរវត្តនៅកម្ពុជា កិច្ចប្រឹងប្រែងជួសជុលឧទ្យានអង្គរពីឆ្នាំ ១៩០៧ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧០ និងប្រវត្តិប្រាសាទនេះក្នុងសម័យកាលនានាជាបន្តបន្ទាប់រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
សៀវភៅនេះមានកម្រាស់ ១ ២០០ ទំព័រ និងមានអមដោយរូបភាពប្រវត្តិសាស្ត្រជាង ១ ៤០០ រូប ដែលបរិយាយអំពីជីវិតនៃប្រាសាទអង្គររយៈពេល ១៥០ ឆ្នាំពីទសវត្សរ៍ ១៨៦០ ដល់ទសវត្សរ៍ ២០១០។
លោក Michael Falser បានថ្លែងថា លោកបានហ្វឹកហាត់ដើម្បីក្លាយជាស្ថាបត្យករផ្នែកអភិរក្ស និងអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រស្ថាបត្យកម្ម។ លោកបានចំណាយពេល ១០ ឆ្នាំ ដើម្បីសិក្សាចងក្រងសៀវភៅនេះឡើងក្នុងនាមលោកជាប្រធានក្រុមនៃកម្មវិធី «ចង្កោមនៃឧត្តមភាព ទ្វីបអាស៊ី និងអឺរ៉ុបក្នុងបរិបទសកលថាមវន្ដនៃវប្បធម៌ចម្រុះ» នៅសាកលវិទ្យាល័យ Heidelberg ក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់។
លោកបានឲ្យដឹងទៀតថា នៅពេលលោកកំពុងបំពេញការសិក្សាផ្នែកប្រវត្តិសិល្បៈ និងស្ថាបត្យកម្ម លោកបានមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជា និងបានទៅមើលប្រាសាទអង្គរវត្តកាលពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ដែលពេលនោះកម្ពុជាទើបតែរើបម្រះចេញពីដំណាក់កាលដ៏តក់ស្លុតបំផុតរបស់ពួកខ្មែរក្រហម។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំចាប់ចិត្តស្រឡាញ់ប្រទេសកម្ពុជា ភ្លាមៗ ប្រជាជនដែលមានមន្តស្នេហ៍ និងមរតកវប្បធម៌ដ៏អស្ចារ្យ។
ក៏ប៉ុន្តែខ្ញុំក៏បានឃើញនូវប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏វិនាសកម្មក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ ដែលបានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទអង្គរវត្តដែលជាទីកន្លែងគោរពបូជាផ្នែកសាសនា។ នយោបាយទៅលើមរតកវប្បធម៌នេះត្រូវបានគេបំភ្លេចចោល ហើយមិនត្រូវបានគេនិយាយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ»។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តថា មនុស្សគ្រប់គ្នាបានដឹងខ្លះហើយអំពីប្រវត្តិនៃអាណានិគមបារាំងដូចជាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមានការបំផ្លើសថា ជនជាតិបារាំងជាអ្នករកឃើញអង្គរវត្តនៅក្នុងព្រៃ។ មនុស្សក៏បានដឹងរួចមកហើយដែរអំពីព្រះបាទសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ នៅសម័យឆ្នាំ ១៩៦០ ក៏ដូចជានយោបាយរបស់អង្គការយូណេស្កូថ្មីៗនេះ។
លោកបន្តថា៖ «ប៉ុន្តែវាគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់ ដែលប្រវត្តិសាស្ត្ររយៈពេល ១៥០ ឆ្នាំនេះបង្ហាញពីការប្រែប្រួលបន្តិចម្ដងៗនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនេះរហូតដល់ក្លាយជានិមិត្តរូបនៃមរតកវប្បធម៌សកលលោកពិតប្រាកដ ដែលទាំងនេះមិនត្រូវបានសរសេរឡើងជាប្រព័ន្ធទេពីមុនមក។ គឺសៀវភៅនេះហើយដែលបង្ហាញប្រវត្តិសាស្ត្រនេះលើកដំបូងយ៉ាងល្អិតល្អន់»។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹមថា មនុស្ស ជាពិសេសពលរដ្ឋកម្ពុជាជំនាន់ថ្មីនេះ ក៏ដូចជាភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិពីទីក្រុងតូក្យូដល់សាន ហ្វ្រានស៊ីស្កូ នឹងមើលឃើញប្រាសាទអង្គរវត្តក្នុងរូបភាពផ្សេង បន្ទាប់ពីអានសៀវភៅរបស់ខ្ញុំ»៕
