ព្រះវិហារដែលខ្មែរក្រហមយកធ្វើឃ្លាំងអំបិល។ រូបថត មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា
តាកែវៈ ព្រះវិហារមួយដែលខ្មែរក្រហមយកធ្វើជាឃ្លាំងអំបិលនៅវត្តខ្នារកកោះ ក្នុងឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបុរីជលសា ខេត្តតាកែវ នៅតែជាប់ដិតដាមរឿងរ៉ាវកាលពីរបបខ្មែរក្រហមនៅឡើយ។ ដូច្នេះហើយបានជាព្រះចៅអធិការវត្តនេះរក្សាទុកជាតឹកតាងដើម្បីពញ្ញាក់ស្មារតីដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយឱ្យសិក្សាស្វែងយល់ពីអតីតកាលក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ រីឯមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាខេត្តតាកែវ បានយកទីអារាមមួយនេះធ្វើការអប់រំផ្សព្វផ្សាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហមដល់ប្រជាសហគមន៍អំពីរឿងរ៉ាវក្នុងរបបខ្មែរក្រហមបានជាង ១២០ គ្រួសារហើយក្នុងឆ្នាំ ២០២២ កន្លងមក។
វត្តខ្នារកកោះ ស្ថិតនៅភូមិតាសៃ ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបុរីជលសា ខេត្តតាកែវ ហើយបើយើងធ្វើដំណើរពីរាជធានីភ្នំពេញ តាមផ្លូវជាតិលេខ ២ មានចម្ងាយ ៩៨ គីឡូម៉ែត្រ នឹងដល់ទីតាំងវត្តនោះហើយ ក៏ប៉ុន្តែទីអារាមនៅជនបទដាច់ស្រយាលមួយនេះហាក់មិនសូវមានព្រះសង្ឃគង់នៅសិក្សារៀនសូត្របានច្រើនប៉ុន្មានទេ ព្រោះជាវត្តក្រខ្សត់ដែលបច្ចុប្បន្នមានព្រះសង្ឃតែ ៧ អង្គប៉ុណ្ណោះកំពុងគង់នៅ។
តាមរយៈថេរដីការបស់ព្រះចៅអធិការវត្តខ្នារកកោះ ព្រះនាម សយ សុធី បានឱ្យ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ដឹងថា ព្រះអង្គមកគង់នៅធ្វើជាចៅអធិការវត្តនោះរយៈពេលជាង ១៥ ឆ្នាំមកហើយ ហើយវត្តនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងអស់កាល ២១៧ ឆ្នាំមកហើយ និងបានប្តូរចៅអធិការវត្ត ១៥ ជំនាន់មកហើយដែរ។។ដោយឡែកព្រះវិហារមួយដែលមានជញ្ជាំងឥដ្ឋ និងមានសសរថ្មដែលទុកចោលនេះក៏មានអាយុកាលជាង ៦០ ឆ្នាំមកហើយដែរ។
ព្រះអង្គបានឱ្យដឹងថា ព្រះវិហារនេះមានបណ្តោយប្រហែល ១៥ ម៉ែត្រ និងទទឹងប្រហែល ១២ ម៉ែត្រ។ វត្តខ្នារកកោះក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមត្រូវបានគេយកធ្វើជាកន្លែងដុតខ្មោច ជាមន្ទីរពេទ្យ ហើយព្រះវិហារដែលទុកចោលនោះធ្វើជាឃ្លាំងដាក់អំបិល។ ដោយសារតែត្រូវជាតិប្រៃបានធ្វើឱ្យជញ្ជាំង និងសសរព្រះវិហារពុកផុយដែលមិនអាចចូលទៅគោរពបូជាអ្វីបាន អស់កាល១៥ឆ្នាំមកហើយ។
ព្រះអង្គ សយ សុធី មានថេរដីកាថា៖ «ឥឡូវអាត្មាបានសាងសង់ព្រះវិហារថ្មីជំនួសហើយ តែអស់ ៤០ ម៉ឺនដុល្លារហើយនៅតែមិនទាន់រួចរាល់ទៀត។រីឯព្រះវិហារចាស់នោះ ត្រូវតែរក្សាទុកដើម្បីជាតឹកតាងពញ្ញាក់ស្មារតីដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយដែលខ្មែរក្រហមយកព្រះវិហារធ្វើជាឃ្លាំង»។
បើតាមថេរដីកា ដោយសារតែទីតាំងវត្តធ្លាប់មានប្រវត្តិក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមនេះហើយទើបបានលោក ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាខេត្តតាកែវជ្រើសរើសយកធ្វើជាទីកន្លែងបើកវេទិកា។វេទិកានេះគឺដើម្បីអប់រំ និងផ្សព្វផ្សាយអំពីអំពើហិង្សាគ្រប់រូបភាព គ្រប់ទម្រង់ដល់ប្រជាសហគមន៍ដោយភ្ជាប់ជាមួយភ័ស្តុតាងទីតាំងវត្ត និងព្រះវិហារផង។ ព្រះអង្គក៏បានចូលរួមក្នុងវេទិកាដែរដែលបានផ្សព្វផ្សាយដល់សហគមន៍អំពីអំពើយង់ឃ្នងក្នុងរបបខ្មែរក្រហម និងមានការអប់រំពីសិទ្ធិមនុស្សក៏ដូចជាច្បាប់ផ្សេងៗ ដើម្បីឱ្យយល់ពីច្បាប់ទម្លាប់ក្នុងសង្គម។
លោក ឈឹម ឆេង មេឃុំដូងខ្ពស់បានប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ដែរថា ចំពោះព្រះវិហារមួយនេះគឺជាតឹកតាងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើឃោរឃៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលទោះបីមិនមែនជាកន្លែងកាប់សម្លាប់មនុស្សក្តី តែក៏ក្លាយទៅជាមណ្ឌលមួយសម្រាប់អប់រំប្រវត្តិសាស្ត្រដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយផង។
ព្រះវិហារនេះទៀតសោតក៏រងគ្រាប់ផ្លោងរបស់ខ្មែរក្រហមជាច្រើនកន្លែងផងដែរ ទាំងសសរ និងជញ្ជាំង ដែលធ្វើឱ្យពុទ្ធបរិស័ទមិនហ៊ានចូលទៅគោរពបូជាព្រះ ព្រោះខ្លាចបាក់សង្កត់លើដែលអាចបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត។
លោកថ្លែងថា៖ «ព្រះវិហារនេះអាចប្រាប់ដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយទុកជានិមិត្តរូប ព្រោះជាវត្ថុតាងមួយដែរ។ យើងទុកសម្រាប់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយៗថា អាហ្នឹងសម័យខ្មែរក្រហមវាបន្សល់ទុកឱ្យអ៊ីចឹង»។
លោកមេឃុំបញ្ជាក់ថា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ទីអារាមនេះ ត្រូវបានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាខេត្តតាកែវដែលសិក្សា និងស្រាវជ្រាវពីរបបខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសយកធ្វើជាទីកន្លែងប្រវត្តិសាស្ត្រជាពិសេសព្រះវិហារដើម្បីបើកជាវេទិកាសម្រាប់អប់រំផ្សព្វផ្សាយ និងទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាដល់ប្រជាសហគមន៍ផង។
ជាលទ្ធផលត្រឡប់មកវិញឃើញថា គ្រួសារប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនក្នុងភូមិតាសៃចេះសន្ដោសប្រណីប្រាស្រ័យរាក់ទាក់គ្នាហើយក៏គ្មានបណ្តឹងអំពីជម្លោះក្នុងគ្រួសារដែរ។
ដោយឡែកលោក ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាខេត្តតាកែវបានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ថា ពាក់ព័ន្ធនឹងការជ្រើសរើសយកវត្តខ្នារកកោះធ្វើជាកន្លែងបើកវាទិកាអប់រំព្រោះទីតាំងវត្តក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ជាកន្លែងព្យាបាលរបួសដល់ទាហានខ្មែររំដោះប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយទាហានលោក លន់ នល់។ក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ជាកន្លែងស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្នរបស់ប្រជាជនដែលជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ លុះដល់ឆ្នាំ ១៩៧៦ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៨ព្រះវិហារចំណាស់ ១ ដែលបន្សល់ទុកដល់បច្ចុប្បន្នគឺជាឃ្លាំងដាក់អំបិលក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។អ៊ីចឹងហើយសសរទាំងអស់របស់ព្រះវិហារ ត្រូវប្រេះស្រាំដោយសារត្រូវជាតិប្រៃរបស់អំបិល។
លោកបន្តថា ចំពោះគោលបំណងសំខាន់នៃការបើកវេទិកា គឺទី១ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសឱ្យអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមបានចែករំលែកពីរឿងរ៉ាវប្រវត្តិជូរចត់របស់ពួកគាត់ប្រាប់ទៅកាន់ក្មេងៗជាចៅៗរបស់គាត់។ គោលបំណងទី២ គឺចង់បង្កើនការចងចាំប្រវត្តិសាស្ត្រហ្នឹងតាមរយៈការចងចាំទៅក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ ព្រោះថា អ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមពី ១ ថ្ងៃទៅ ១ ថ្ងៃ កាន់តែបាត់បង់ទៅៗ។
អ៊ីចឹងបើគាត់បាត់បង់ជីវិតទៅគឺរឿងរ៉ាវរបស់ពួកគាត់ត្រូវកប់បាត់ទៅជាមួយដែរ ហើយប្រសិនបើមិនមានក្មេងៗដឹងពីរឿងរ៉ាវរបស់គាត់តាមរយៈការនិយាយប្រាប់របស់គាត់ទេ គឺរឿងរ៉ាវទាំងអស់នោះនឹងបាត់បន្តិចម្តងៗ។ គោលបំណងទី៣ គឺយើងចង់ដឹងថា បន្ទាប់ពីការដួលរលំរបបខ្មែរក្រហមទៅ អ្នកដែលនៅមានជីវិត គឺគាត់មានជីវភាព សុខភាពយ៉ាងម៉េចដែរ?គោលបំណងទី៤ គឺយើងចង់ឱ្យគាត់លើកពីបញ្ហាប្រឈមក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនៅក្នុងភូមិឃុំរបស់គាត់ថា តើបច្ចុប្បន្នគាត់មានបញ្ហាប្រឈមអ្វីខ្លះ? តែយើងមិនមែនជាអ្នកដើរតួដោះស្រាយបញ្ហានេះទេ គ្រាន់តែយើងអាចជាអ្នកនាំសារប្រាប់ទៅសង្គម ឬប្រាប់ទៅរដ្ឋាភិបាលប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «នេះជាគោលបំណងដែលយើងធ្វើវេទិកាអប់រំសហគមន៍នៅតាមមូលដ្ឋាននេះ។ អ៊ីចឹងប្រសិនបើក្មេងៗចងចាំគឺរឿងហ្នឹងវានៅរហូត រស់រហូតនៅក្នុងចិត្តគំនិតរបស់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ»។
បើតាមលោក ពង្សរ៉ាស៊ី ការទទួលរងនូវការប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្តដោយសាររបបខ្មែរក្រហមគឺនៅមានខ្លះៗ ហើយអាចជះឥទ្ធិពលទៅលើក្មេងៗដែលជាកូនជាចៅរបស់ពួកគាត់ខ្លះៗ ប៉ុន្តែមិនខ្លាំងដូចកាលពីភ្លាមៗទេ ហើយម្យ៉ាងទៀតប្រសិនបើគាត់[ចាស់ៗ]បាននិយាយចេញមកតាមរយៈការធ្វើវេទិការបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា គឺគាត់នឹងអាចព្យាបាលរបួសផ្លូវចិត្តរបស់គាត់បាន។ ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ កន្លងមក មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាខេត្តតាកែវបានធ្វើវេទិកាដល់សហគមន៍បានជាង ១២០ គ្រួសារ។
លោកបានបន្ថែមថា យើងធ្វើវេទិកានេះឃើញថា មានប្រសិទ្ធភាពដោយកន្លងមក អ្នកចូលរួមភាគច្រើនដែលលោកបានជួបអះអាងថាមិនធ្លាប់បានស្តាប់ព័ត៌មានពីរបបខ្មែរក្រហមពីឪពុកម្តាយពីជីដូនជីតារបស់ពួកគេទេ ប៉ុន្តែបានស្តាប់គ្រូបង្រៀននៅតាមសាលាខ្លះ ហើយក៏មិនបានមកសាកសួរឪពុកម្តាយជីដូនជីតាដែរ តែនៅពេលក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាចុះទៅពន្យល់នៅតាមផ្ទះទើបបានធ្វើឱ្យចៅៗទទួលបានព័ត៌មានពេញលេញហើយមានក្តីអាណិតដល់ជីដូនជីតារបស់គាត់ថា មិនគួរណាជីវិតរបស់គាត់ជួបការលំបាកដល់ថ្នាក់ហ្នឹងទេ ហើយដំណើររឿងរបស់ចាស់ៗគឺខុសគ្នាឆ្ងាយពីពួកគាត់សព្វថ្ងៃដែលមានទាំងទូរស័ព្ទដៃទំនើបប្រើ មានម៉ូតូល្អៗជិះ ទោះបីសាលានៅជិតផ្ទះក៏ដោយក៏ជិះម៉ូតូដែរ។
លោកបានបន្តទៀតថា ក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ គឺមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាខេត្តតាកែវគ្រោងធ្វើវេទិកាអប់រំស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រហមចំនួន ៦ សហគមន៍ ហើយជាដំបូង គឺលោកនឹងជ្រើសរើសស្រុក ២ ក្នុងខេត្តតាកែវ រួមមាន ស្រុកបុរីជលសានិងស្រុកត្រាំកក់។ ចំពោះស្រុកបុរីជលសាគឺមានសំណល់របស់តាម៉ុកដូចជា មានស្ពាន មានប្រឡាយទឹក មានព្រែក មានទំនប់ មានផ្ទះរបស់តាម៉ុក ជាដើម។ចំពោះក្មេងៗជំនាន់ក្រោយគ្រាន់តែដឹងថា ស្ពានតាម៉ុកៗ តែមិនបានដឹងថា តាម៉ុកជានរណាផងទេ។ អ៊ីចឹងបានជាលោកជ្រើសរើសវេទិកានេះ ដើម្បីផ្សារភ្ជាប់ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមតាមរយៈអ្នកដែលបានឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហមហើយបង្រៀនទៅកាន់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ចំណែកឯស្រុកត្រាំកក់ គឺជាស្រុកកំណើតរបស់តាម៉ុក ដើម្បីធ្វើវេទិកាអប់រំដែរ ហើយអ្នកស្រុកដែលរស់នៅក្នុងតំបន់នោះស្គាល់តាម៉ុកច្បាស់ថាជានរណា ដែលសុទ្ធតែជាប្រជាជនមូលដ្ឋានច្រើន ប៉ុន្តែស្រុកបុរីជលសាភាគច្រើនជាប្រជាជនថ្មី ដូច្នេះហើយលោកចង់ដឹងថា តើការធ្វើវេទិការបស់លោកទៅលើស្រុកទាំង ២ ហ្នឹងវាមានរឿងរ៉ាវចេញមកយ៉ាងម៉េចខ្លះហើយការផ្សះផ្សារបួសផ្លូវចិត្តរវាងស្រុកនីមួយៗបានកម្រិតណា?៕
