វង់ល្ខោនទាំង ៤ នោះ រួមមាន ល្ខោនពោលស្រីខេត្តកណ្តាល ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត ល្ខោនយីកេកួយខេត្តកំពង់ធំ និងល្ខោនយីកេ អ្នកភូមិនីពេជ ខេត្តកំពង់ធំ។ រូបភាព សហការី
ភ្នំពេញ៖ វង់ល្ខោនបុរាណសេសសល់តែមួយក្រុមចុងក្រោយដែលត្រូវការកិច្ចការពារជាបន្ទាន់ និង ៤ក្រុមផ្សេងទៀត នឹងធ្វើការសម្ដែងល្ខោនខ្មែរចំនួន៣ទម្រង់ នឹងសម្តែងនៅក្នុងមហោស្រពសិល្ប:បុណ្យភូមិឆ្នាំទី១២ នេះ ដែលចាប់ផ្ដើមនៅចុងសប្ដាហ៍នេះ។
វង់ល្ខោនទាំង ៤ នោះ រួមមាន ល្ខោនពោលស្រីខេត្តកណ្តាល ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត ល្ខោនយីកេកួយខេត្តកំពង់ធំ និងល្ខោនយីកេ អ្នកភូមិនិពេជ្រ ខេត្តកំពង់ធំ។
យោងតាមអ្នករៀបចំកម្មវិធីបុណ្យភូមិ បានឱ្យដឹងថា៖ «ល្ខោនទាំង៤ក្រុមនេះនឹងធ្វើការសម្តែងនៅថ្ងៃទី៥ និង ៦ ខែមេសាខាងមុខនេះ នៅផ្សារទំនើប ជីប ម៉ុង ២៧១ មេហ្គា ម៉ល និង នៅថ្ងៃទី១១ និង ១២ ខែមេសានៅវត្តស្វាយអណ្តែត។ អ្នកចូលរួម ក៏ទទួលបាន អារម្មណ៍ពិសេស ដោយស្លៀកក្បិនក្រាលកន្ទេលមើលល្ខោនទាំងអស់គ្នា។ តើអាចរកក្បិនបានមកពីណាដើម្បី ចូលរួម?»។
អ្នកចូលរួមអាចរៀបចំដោយខ្លួនឯង ឬអាចធ្វើការជួលក្បិនពីឡេឡេបុណ្យភូមិ (យុវជនស្ម័គ្រចិត្ត) នៅទីតាំងកម្មវិធីផ្ទាល់។
កម្មវិធីសម្ដែងល្ខោនពោលស្រី គឺជាទម្រង់ល្ខោនច្រៀងរាំបុរាណមួយ ដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងទៅនឹងសិល្បៈក្បាច់បុរាណខ្មែរ ទាំងតន្ត្រីអមការសម្ដែងល្ខោន ទាំងសម្លៀកបំពាក់ សំពត់អាវស្បៃ ម្កុដក្បាំង ប្រដាប់ដៃជើង និងអ្នកសម្ដែងគឺសុទ្ធសឹងតែជាស្រីទាំងអស់ សូម្បីតែតួអង្គប្រុសក៏ដោយ និងមានតួត្លុកជាបុរសពីរនាក់ជាអ្នករ៉ាប់រងកិច្ចការធ្ងន់ៗ។
ក្រុមអ្នករៀបចំពិធីបុណ្យភូមិ បានឱ្យដឹងថា៖ «នៅក្នុងល្ខោនបុរាណនេះ មានតួអង្គចំនួន៤តួ គឺ តួនាង តួនាយរោង តួយក្ស តួស្វា ដែលសុទ្ធសឹងសម្តែងដោយមនុស្សស្រី លើកលែងតែតួត្លុក និងតួឥសី ដែលសម្តែងដោយមនុស្សប្រុស ល្ខោននេះ អមដោយភ្លេងពិណពាទ្យ តែមិនសម្តែងរឿងរាមកេរ្តិ៍ទេ»។
ចំពោះប្រភព និងការបរិច្ឆេទកំណើតរបស់ទម្រង់ល្ខោនពោលស្រីនេះវិញ បើតាមការសង្កេតឃើញថា ទម្រង់ល្ខោននេះមាននៅក្នុងស្រុកខ្លះៗនៅតាមខេត្តកណ្ដាលប៉ុណ្ណោះ។
ក្រុមអ្នករៀបចំ បាននិយាយថា៖ «ការសន្និដ្ឋានខ្លះលើកឡើងថា ល្ខោនពោលស្រីជាកូនបង្កើតរបស់ល្ខោនព្រះរាជទ្រព្យ ហើយប្រហែលជាកើតឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាជសម្ភារ ចៅពញាតូ (១៦២៩ - ១៦៣៤)។ សព្វថ្ងៃនេះក្រុមល្ខោនមានសមាជិកប្រមាណជាង ២៧នាក់»។
ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត ជាល្ខោនខោល ឬភាណី ឬល្ខោនពាក់មុខជាប្រភេទសិល្បៈទស្សនីយភាពរបស់ខ្មែរមួយ ដែលមានអាយុកាលតាំងពីសតវរ្សរ៍ទី១០។
ក្រុមអ្នករៀបចំ បានបន្ដថា លក្ខណៈពិសេសរបស់ល្ខោនខោលគឺ សម្ដែងតែនៅក្នុងរឿង រាមកេរ្តិ៍ខែ្មរមួយគត់ (មិនយករឿងអ្វីផ្សេងមកសម្ដែងឡើយ) អ្នកសម្តែងសុទ្ធតែប្រុសៗ (ទោះបីជាតួអង្គស្រីក៏យកប្រុសមកសម្តែងដែរ) សម្ដែងពាក់មុខខ្មុក (ស្មាច់ពីក្រដាស) ជារបាំងមុខ ជារូបក្បាល តួអង្គផ្សេងៗ ដូចជា រូបក្បាលមេទ័ពស្វា ពលស្វា មេទ័ពយក្ស សេនាយក្ស តាឥសី ជាដើម។
ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិដែលតំណាងឲ្យល្ខោនខោលនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨។
ល្ខោន យីកេកួយ ខេត្តកំពង់ធំ ជាទម្រង់ល្ខោនយីកេមួយបែបដែលវ័យចំណាស់មួយក្នុង សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៃខេត្តកំពង់ធំ។
ល្ខោនយីកេកួយនេះមានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹងល្ខោនយីកេខ្មែរដែរ ទៅលើការសន្ទនា ការច្រៀង របស់តួអង្គ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់បានថា មួយណាជាយីកេកួយ មួយណាជាយីកេខ្មែរនោះ គឺផ្អែកលើភាសា និងក្បាច់រាំ។
ពួកគេបានឱ្យដឹងថា៖ «យីកេកួយ សិល្បៈករសម្តែងជាជនជាតិកួយ មានសាច់រឿងជាភាសាកួយ ចម្រៀងកួយ និងមានក្បាច់រាំតាមបែបជនជាតិភាគតិចកួយ។ យីកេប្រចាំតំបន់នេះនៃខេត្តកំពង់ធំនេះ ក៏មានវាសនាមិនខុសពី ល្ខោនដទៃទៀតដែរក្នុងសម័យសង្គ្រាម គឺត្រូវបានរងការបំផ្លិចបំផ្លាញអស់ស្ទើរតែទាំងស្រុង ទាំងធនធានមនុស្ស ទាំងចម្រៀង សាច់រឿងជាភាសាកួយ ព្រមទាំងក្បាច់រាំផងដែរ។ ក្រោយសម័យសង្គ្រាមបានដួលរលំ មានតែសិល្បករ ចំនួនមិនដល់៥នាក់ផងដែលនៅរស់រានមានជីវិត»។
ល្ខោន យីកេ អ្នកភូមិនីពេជ ខេត្តកំពង់ធំ ជាក្រុមសិល្បៈយីកេមហាជន ឬយីកេកំពង់ស្វាយ បានចាប់ បដិសន្ធិឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៦៨ នៅក្នុងភូមិនិពេជ្រ (ខ) ស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្តកំពង់ធំ។
ស្ថាបនិកនៃក្រុមសិល្បៈយីកេ លោក តា ឃុត បាត់បង់ជីវិតទៅហើយ។ បន្ទាប់ពីបានដំណើរការ និងចេញ សម្ដែងជាបន្តបន្ទាប់ជាង ៥ ទសវត្សរ៍មក ក្រុមសិល្បៈយីកេ ពើបប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើន តាមសម័យកាល។
ដោយឡែកក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ក្រុមសិល្បៈយីកេមហាជន ឬយីកេ កំពង់ស្វាយ កំពុងប្រឈមការខ្វះអ្នកបន្តវេន ដ្បិតពិបាករកក្មេងៗជំនាន់ក្រោយមកបណ្ដុះបណ្ដាល។
មហោស្រពបុណ្យភូមិបានប្រារព្ធធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ និងទទួលបានសន្ទុះនៃការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង។ ការរៀបចំបុណ្យភូមិ មានគោលបំណងពាំនាំនូវបរិយាកាសអបអរសាទរទៅកាន់ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរប្រពៃណីជាតិ តាមទម្រង់បែបបទរបស់អ្នកស្រុកអ្នកភូមិពីជំនាន់ដើមរបស់ខ្មែរ ក៏ដូចជាចូលរួមលើកស្ទួយ ផ្សព្វផ្សាយ អភិរក្សទម្រង់សិល្បៈ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ រួមជាមួយនឹងសិល្បៈបុរាណខ្មែរ៕
