ភ្ញៀវទេសចរចូលទស្សនាប្រាសាទព្រះវិហារ នាពេលកន្លងមក។ ហេង ជីវ័ន
ភ្នំពេញៈលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចេញសារអបអរខួប ១៤ ឆ្នាំ នៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក កាលពីឆ្នាំ ២០០៨ និងអំពាវនាវដល់ពលរដ្ឋចូលរួមថែរក្សាប្រាសាទទាំងអស់ឱ្យបានគង់វង្ស ដើម្បីកូនចៅជំនាន់ក្រោយ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានសរសេរលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកនៅថ្ងៃទី ៧ កក្កដាថា៖ «ថ្ងៃនេះ គឺជាខួបលើកទី១៤ ឆ្នាំនៃការចុះបញ្ជី “ប្រាសាទព្រះវិហារ” ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក (០៧ កក្កដា ២០០៨-០៧ កក្កដា២០២២)។
ព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី ៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ ត្រូវបានចាត់ទុកជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីមួយ បើគិតចាប់តាំងពីកម្ពុជាទទួលបានប្រាសាទដ៏ពិសិដ្ឋមួយនេះក្រោយឈ្នះក្តីលើប្រទេសថៃនៅតុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ នាថ្ងៃទី ១៥ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦២»។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទព្រះវិហារ ជាប្រាសាទដ៏ពិសិដ្ឋរបស់កម្ពុជាដែលស្ថិតនៅលើភ្នំដងរែកត្រូវបានចុះបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាកិច្ចប្រជុំទី៣២ របស់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ (UNESCO) កាលពីថ្ងៃទី ៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ នៅទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា។
លោក សំបូរ ម៉ាណារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្របានលើកឡើងថា ការចេញសារនេះ គឺជាចំណុចសំខាន់មួយដែលបង្ហាញថា ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់គិតអំពីតម្លៃបេតិកភណ្ឌជាតិ និងបេតិកភណ្ឌអន្តរជាតិ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «បើយើងនិយាយអំពីតម្លៃនៃ ១៣ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ គឺជាតម្លៃបច្ចុប្បន្នភាពនៃប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើងក្នុងពេលដែលយើងទាំងអស់គ្នាបានទទួលតម្លៃមកវិញក្នុងការសម្របសម្រួលជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងយើង ពោលគឺប្រទេសថៃឡង់។
អ៊ីចឹងយើងទទួលបានការអបអរសាទរនេះគឺជាការបង្ហាញនូវការលើកកម្ពស់កិត្តិយសជាតិ»។
លោក គង់ ពុទ្ធិការ អគ្គនាយកនៃអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា ដើម្បីអបអរខួប ១៤ ឆ្នាំ អាជ្ញាធរបានរៀបចំកម្មវិធីមួយកាលពីថ្ងៃទី ៦ កក្កដា គឺពិធីបុណ្យបញ្ចុះខណ្ឌសីមា និងសម្ពោធសមិទ្ធផលនានាក្នុងវត្ត ប្រវត្តិសាស្ត្រមរតកតេជោបុរីស្វរៈដែលមានអ្នកដឹកនាំអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារព្រមទាំងកងកម្លាំងដែលឈរជើងនៅប្រាសាទព្រះវិហារ មន្ត្រីនិងប្រជាជនសរុបទាំងអស់ ២ ៦០០ នាក់។
លោកបន្តថា ការចុះបញ្ជីនេះមិនមែនចុះបញ្ជីតែប្រាសាទនោះទេ គឺគណៈកម្មការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៃអង្គការយូណេស្កូ តម្រូវឱ្យយើងត្រូវការពារព្រៃឈើនៅតំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។ អ៊ីចឹងតម្លៃបេតិកភណ្ឌព្រះវិហារគឺស្ថិតនៅលើប្រាសាទ ធនធានធម្មជាតិ ព្រៃឈើ និងមនុស្ស។
លោកបានឱ្យដឹងថា បន្ទាប់ពីការចុះបញ្ជីនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់អាទិភាពឱ្យអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ ធ្វើការអភិរក្សមួយចំនួននៅក្នុងប្រាសាទក៏ដូចជាតំបន់ពាក់ព័ន្ធ។ ជាក់ស្តែង គឺបានស្តារបារាយណ៍ខាងលិច និងខាងកើត ដែលជាបារាយណ៍បុរាណបានកសាងនៅខាងក្រោមជើងភ្នំ។
លោកថា៖ «យើងបានស្តារឡើងវិញដើម្បីបន្ថែមនូវតម្លៃសម្រាប់ប្រាសាទព្រះវិហារក្រៅពីនេះយើងក៏មានការជួសជុលប្រាសាទអ៊ីចឹងអាជ្ញាធរយើងជួសជុលផ្នែកមួយចំនួនដែលមានហានិភ័យខ្ពស់នៅតាមគោបុរៈ (ខ្លោងទ្វារ) នីមួយៗ នៅក្នុងគោបុរៈទាំង ៥ របស់យើង ហើយយើងក៏បានធ្វើការជួសជុលបង្គោលផ្កាឈូក នៅចន្លោះ គោបុរៈទី២ ដល់ទី៥»។
លោកបន្តថា ជាមួយគ្នានេះ យើងក៏បានស្តារនូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវទឹកបុរាណ ស្របតាមបណ្តោយប្រាសាទព្រះវិហារ ដើម្បីលើកតម្លៃផងដែរ ដើម្បីជួយអភិរក្សប្រាសាទកុំឱ្យរងបញ្ហាដោយសារកត្តាធម្មជាតិផង។
លោកថា៖ «បន្ថែមពីនេះក៏បានកសាងផ្លូវបេតុងកសាងប្រាសាទព្រះវិហារនេះតាមរយៈមូលនិធិបាយ័ន ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកជំទាវ ហ៊ុន ម៉ាណា ដើម្បីជួយសម្រួលដល់កិច្ចការអភិរក្ស និងការការពារបូរណភាពទឹកដីយើង»។
បើតាមលោក គង់ ពុទ្ធិការ តាមរយៈយន្តការនៃគណៈកម្មាធិការសម្របសម្រួលអន្តរជាតិសម្រាប់ការអភិរក្ស និងការលើកតម្លៃព្រះវិហារ (ICC-Preah Vihear) គឺបានកៀរគរថវិកាអន្តរជាតិឱ្យមកជួយអភិរក្សប្រាសាទដែរ ក្នុងនោះអាមេរិកបានផ្តល់ថវិកាជាង ៤០ ម៉ឺនដុល្លារ តាំងពីឆ្នាំ ២០១៨ មក ដើម្បីជួសជុលជណ្តើរខាងជើង។
លោកថា៖ «ជាមួយគ្នានេះភាគីឥណ្ឌាដែលសមាជិករបស់ ICC បានសិក្សាលើកជាគម្រោងផែនការថវិកា ក្នុងទឹកប្រាក់ ៥,៥ លានដុល្លារ ដើម្បីជួសជុលគោបុរៈទី៥ ក្រៅពីនេះយើងក៏បានគិតគូរទៅលើអភិរក្សព្រៃឈើដែលក្នុងរយៈពេល ១៤ ឆ្នាំ យើងបានដាំដើមឈើឡើងវិញក្នុងតំបន់អភិរក្សជាង ៧ ម៉ឺនដើមហើយ យើងនឹងបន្តទៀត ដើម្បីគ្របដណ្តប់ទៅតំបន់ព្រៃដែលសឹករេចរឹលក្នុងតំបន់អភិរក្សឱ្យមានភាពស្រស់បំព្រងឡើងវិញ»៕
