ភ្នំពេញៈ សហភាព​អន្តរ​ជាតិ​សម្រាប់​ការអភិរក្ស​ធម្មជាតិ​ (IUCN) បាន​អំពាវ​នាវដោយ​​ជំរុញ​ឱ្យ​មេដឹក​នាំ​នៃ​ប្រទេស​ភាគី​​​នៃវេទិកា​គំនិត​ផ្តួច​ផ្តើម​តំបន់រ៉ាម​សារ ឥណ្ឌូ-ភូមា មាន​ចំណាត់​ការ​ឆ្លើយ​តប​ជាបន្ទា​ន់​ ដើម្បី​ការ​ពារ​ និង​អភិរក្ស​​ដីសើម​នៅក្នុង​តំបន់​ទន្លេមេគង្គ​ក្រោម ប្រកប​ដោយ​នីរន្តរ​ភាព។


ការ​អំពាវ​នាវ​នេះបាន​ធ្វើ​ឡើង បន្ទាប់​ពី​ក្រុម​អ្នកសិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ​បាន​រកឃើញ​ថា ការបំប្លែង​ដី​សើម​យ៉ាង​ទូលំ​​ទូលាយ​​ទៅជាផលិត​កម្ម​ស្រូវ និង​ស្រះវារី​វប្បកម្ម បាន​បណ្តាល​ឱ្យតំបន់​ដីសើម​ធម្មជាតិ​ជាច្រើន នៅ​តំបន់​ទន្លេ​មេគង្គ​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​បាត់​បង និង​បង្កជាផលវិបាក​សម្រាប់​ជីវចម្រុះ អាកាស​ធាតុ និង​សុខុមាល​ភាព​របស់​មនុស្ស ប្រមាណ​ ២៥០ លាន​នាក់។ នេះបើ​យោងតាម​សេចក្ដី​ប្រកាសព័​ត៌​មាន​របស់ IUCN ដែល​បាន​ចេញ​ផ្សាយ​កាល​ពីថ្ងៃទី ​៩ ខែវិ​ច្ឆិ​កា ឆ្នាំ​ ២០២២។

តាមរយៈ​សេចក្ដី​ប្រកាស​ព័ត៌មាន​ ក្រុម​ជំនាញ​ការ នៅក្នុង​វិស័យ​នេះ បាន​ផ្តល់​អនុសា​សន៍​ដល់​មេដឹក​នាំនៃវេ​ទិកា​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​តំបន់រ៉ាម​សារឥណ្ឌូ-ភូមា ឱ្យធ្វើ​បច្ចុប្បន្ន​ភាព​បញ្ជីសារ​ពើភណ្ឌ​តំបន់​ដី​សើម​ជាតិ​សម្រាប់​ប្រទេសក​ម្ពុជា ឡាវ ថៃ និង​វៀត​ណាម ដើម្បីផ្តល់​នូវទិដ្ឋ​ភាព​បច្ចុប្បន្ន​នៃទំហំដី​សើម​នៅក្នុង​ប្រទេស​នីមួយៗ​ ដែល​ចាំបាច់​ត្រូវ​ដោះ​ស្រាយ​ជាបន្ទាន់​ចំពោះ​ការបាត់​បង់​ដីសើម​ដែល​នាំទៅ​រក​ការ​ចុះខ្សោយ​នៃ​លក្ខណៈ​អេកូឡូស៊ី​នៃ​តំបន់ដី​សើម​ទាំង​អស់ ជាពិសេស​តំបន់​រ៉ាមសា​រ​។


ក្រុម​ជំនាញ​ការដែល​បាន​សិក្សាស្រាវ​ជ្រាវ​លើបញ្ហា​នេះ ​ក៏បាន​គូស​បញ្ជាក់​ផង​ដែរ​ថា៖ «តំបន់​ឥណ្ឌូ-ភូមា គឺ​ជា​ផ្នែកមួយ​ក្នុង​ចំណោមផ្នែ​កជីវចម្រុះ​ដ៏ធំបំផុត​នៃពិភព​លោក ប៉ុន្តែមាន​ឯកសារ​មិន​ល្អអំពីភាព​ចម្រុះ និង​កម្រិត​នៃការ​បញ្ចប់​នៃប្រភេទសត្វ​ដែល​ពឹងផ្អែក​លើដីសើម​។ ចាំបាច់​ត្រូវ​ពង្រឹងឯក​សារ និង​ការ​រាយ​ការណ៍​អំពីភាព​ចម្រុះ និង​ការចែក​ចាយ​ប្រភេទ​សត្វដីសើម​នៅ​ក្នុង​តំបន់ ដើម្បី​គាំទ្រដល់​ការអភិ​វឌ្ឍ និង​ការ​អនុវត្ត​ផែន​ការ​អភិរក្ស​ប្រភេទ​សត្វ ដែល​មាន​ហានិ​ភ័យ​បំផុត​»។

បើគ្មាន​ការឆ្លើយតប​ជា​បន្ទាន់ និងការ​សម្រប​សម្រួល​នៅទូទាំង​តំបន់​ទេ ជោគ​វាសនា​នៃប្រ​ភេទសត្វ​ព្រៃ​ដែល​រស់​នៅអាស្រ័យ​លើ​តំបន់​ដីសើម និង​សុខុមាល​ភាព​ទូទៅរបស់​ប្រជាជន​ជិត​ ២៥០ ​លាន​នាក់ នឹង​ត្រូវ​ជួប​ប្រឈម​ការ​លំបាក​យ៉ាង​ធ្ងន់​ធ្ងរ ដែល​ទាមទារ​ឱ្យមាន​ការសម្រប​សម្រួល​ដំណោះស្រាយ​ប្រកប​ដោយ​បរិយាប័​ន្ន​បន្ថែម​ទៀតពី​គ្រប់​ភាគី​ពាក់​ព័ន្ធ។​ នេះបើយោង​តាម​របាយ​ការណ៍ ទស្សន​វិស័យ​តំបន់​ដីសើម​ឥណ្ឌូ-ភូមា ឆ្នាំ​ ២០២២ (​​​​Indo-Burma Wetland Outlook 2022) ដែល​ជារបាយ​ការណ៍​សំយោគ​ដំបូង​នៃស្ថាន​ភាព និង​និន្នាការ​សម្រាប់​តំប​ន់ដីសើម​នៅទូ​ទាំង​ប្រទេស​កម្ពុជា ឡាវ មីយ៉ាន់​ម៉ា ថៃ និង​វៀត​ណាម​។


របាយ​ការ​ណ៍​នេះ​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ឱ្យដំណើរ​ការនៅថ្ងៃ​​ដែលត្រូវ​បាន​ប្រកាស​ផ្សព្វផ្សាយ​ជាសា​ធារណៈ (៩-១១-២០២២) ដែល​វាជា​ផ្នែក​មួយ​នៃកិច្ច​ប្រជុំ​លើក​ទី១៤ នៃ​សន្និសីទ​​នៃភាគី​ជាប់​កិច្ច​សន្យា​អនុ​សញ្ញា Ramsar ស្តីពី​ដីសើម​នៅ​ទីក្រុង​ហ្សឺណែវ ប្រទេស​ស្វ៊ីស។ អនុ​សញ្ញា Ramsar គឺជា​សន្ធិ​សញ្ញា​អន្តរ​ជាតិ​សម្រាប់​ការ​អភិរក្សនិង​ការ​ប្រើប្រាស់​តំបន់​ដីសើម​ប្រកប​ដោយ​និរន្តរ​ភាព ដែល​មាន​ភាគី​ជាប់​កិច្ចសន្យា​ចំនួន ១៧២ នៅ​ទូទាំង​ពិភព​លោក​។

ទស្សន​វិស័យតំប​ន់ដីសើម​ឥណ្ឌូ-ភូមា ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ដោយ គំនិត​ផ្តួច​ផ្តើមតំបន់​រ៉ាមសារ​ឥណ្ឌូ-ភូមា​(Indo-Burma Ramsar Regional Initiative) ដែលជា​វេទិកា​តំបន់​ប្រមូល​ផ្តុំ​រដ្ឋា​ភិបាល អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋា​ភិបាល​និង​អ្នក​សិក្សា​មក​ពីប្រទេស​កម្ពុជា សាធារ​ណៈរដ្ឋ​ប្រជាធិប​តេយ្យ​ប្រជាមានិត​ឡាវ មីយ៉ាន់​ម៉ា ថៃ និងវៀត​ណាម និង​ការិយា​ល័យ​តំបន់អាស៊ី​របស់ IUCN ដើម្បី​គាំទ្រ​ដល់​ការងារ​នេះ។ ​ការ​អនុវត្ត​ផែន​ការ​យុទ្ធសាស្រ្ត​នៃ​អនុ​សញ្ញា Ramsar ។

ទស្សន​វិស័យ​នេះ នាំម​ក​ជាមួយគ្នា​នូវទិន្ន​ន័យ​ចុង​ក្រោយ​បង្អស់ដើម្បី​ស្វែង​យល់​ពីស្ថាន​ភាព​បច្ចុប្បន្ន និង​អនាគត​នៃ​តំបន់​ដី​សើម​នៅក្នុង​តំបន់។ វាគឺជា​លទ្ធផល​នៃការ​សម្ភាសន៍ ការ​ពិនិត្យ​ទាំង​ផ្នែក​​អក្សរ​សាស្ត្រ និង​ចំណេះ​​ដឹង​ពីរដ្ឋា​ភិបាល អ្នក​គ្រប់គ្រង​តំបន់ដី​សើម សាកល​វិទ្យាល័​យ​ អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល និង​សហគមន៍​ដែល​កំពុង​ធ្វើការ និង​រស់នៅ​ក្នុង​តំបន់​។

ប្រទេស​ទាំង ៥ ធ្វើជាម្ចាស់​ផ្ទះនៃ​តំបន់ដី​សើម​ដ៏សម្បូរ​បែប ចាប់​ពីតំបន់ដី​សើម​ ដែល​មាន​រយៈក​ម្ពស់​ខ្ពស់​​នៅក្នុង​ផ្នែក​ទឹក​នៃទន្លេ​អៃយ៉ា​វ៉ាឌី (Ayeyarwady River) រហូត​ដល់តំប​ន់ទំ​នាបលិច​ទឹក​ យ៉ាង​ ទូលំ​ទូលាយ​ក្នុង​ទន្លេ​មេគង្គ រហូត​ដល់​ថ្មប៉ប្រះ​ទឹក ផ្កាថ្ម ដីភក់ ព្រៃកោង​កាង និង​វាល​ស្មៅ​សមុទ្រ នៅ​តាម​ឆ្នេរ​សមុទ្រ។ តំបន់​នេះ​គឺជាផ្នែក​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​ផ្នែកដែល​មានជីវ​ចម្រុះ​បំផុត​នៃពិភព​លោក ដែល​ឆ្លុះបញ្ចាំង​ពីភាព​ចម្រុះនៃ​លក្ខណៈជីវ​សាស្ត្រ ភូមិ​សាស្ត្រ និង​អាកាស​ធាតុ​របស់​វា។

លើស​ពីនេះ​សម្រាប់​ជីវចម្រុះ ដីសើម​ក្នុងតំបន់​ដើរតួជា​ដំណោះ​ស្រាយ​ផ្អែក​លើ​ធម្ម​ជាតិ​និង​ផ្តល់​នូវ​អាហា​រូបត្ថម្ភ ការគាំទ្រជី​វភាព​រស់នៅ និង​អត្ថប្រយោជន៍​អាកាស​ធាតុ​ ដល់ជិត​១​ភាគ​៤​នៃ​ប្រជាជន​រាប់​ពាន់​លាន​នាក់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេសទាំង​ ៥។ ជាឧទា​ហរណ៍ តំបន់ដី​សើម​នៃទន្លេមេ​គង្គ​គាំទ្រ​ដល់ការ​នេ​សាទ​​ដែល​ផ្តល់ប្រូតេ​អ៊ីនចាំបាច់​សម្រាប់ប្រជាជ​នជាង ​៦០ លាន​នាក់ ដែល​ភាគច្រើន​ពឹង​ផ្អែក​លើធ​ន​ធាន​ទាំងនេះ​ជាច្រើន​ជំនាន់។ លើស​ពីនេះ ដីសើម​ជួយ​ដល់​ការផលិត​ស្រូវ ដែល​ជាប្រភព​អាហារូប​ត្ថម្ភ និង​ប្រាក់​ចំណូល​ដ៏សំខាន់​សម្រាប់​ប្រជាជន​ក្នុង​តំបន់ឥណ្ឌូ-ភូមា និង​ជាទំនិញ​នាំចេញដ៏សំខា​ន់ ជាមួយ​​នឹងមីយ៉ា​ន់ម៉ា ថៃ និង​វៀត​ណាម ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​នាំចេញ​អង្ករ​ធំជាង​គេលើពិភព​លោក​។

របាយ​ការណ៍​នេះក៏បាន​គូស​បញ្ជាក់​ពីការ​គំរាម​កំហែង​សំខាន់ៗ ​ដែល​កំណត់​ដោយ​ទស្សនវិស័យ​មួយ​ចំនួន​រួម​មាន​ការ​ទន្ទ្រាន​យក​ដីកសិកម្ម​ឬនគរូប​នីយកម្ម ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ជល​សាស្ត្រ​ដោយ​សារ​វារី​អគ្គិស​នី ប្រព័ន្ធ​ធារា​សាស្រ្ត និង​ហេដ្ឋារចនា​សម្ព័ន្ធ​ពណ៌ប្រផេះ​ផ្សេង​ទៀត ការ​បំពុល​ពីកសិកម្ម និង​ប្លាស្ទិក និង​ការ​ប្រមូល​ផល ដ៏ច្រើន​ហួស​ប្រមាណ​ពី​ធនធាន​ដីសើម​។ បម្រែ​បម្រួល​អាកាស​ធាតុ​គឺជាកត្តារួម​​នៃការ​បាត់​បង់​ដីសើម ជាពិសេស​ដោយសារ​ការ​កើន​ឡើង​នៃ​គ្រោះរាំង​ស្ងួត​ដែ​លកើ​តឡើងក្នុង​រដូវ​ប្រាំង។

របាយ​ការ​ណ៍ដ៏ដែល​នោះបាន​បន្ថែម​ថា៖​ «ការគំរាម​កំហែង​ទាំង​នេះ ប៉ះពាល់​ដល់​សេវាកម្ម ​ដែលផ្ត​ល់​ដោយ​ដីសើម ហើយនាំ​ឱ្យបាត់​បង់ជីវ​ចម្រុះ និង​ជល​ផល ការកើន​ឡើងនៃ​គ្រោះមហន្ត​រាយ​ទាក់​ទង​នឹង​ទឹក និងផល​ប៉ះពា​ល់លើហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ និង​ជីវភាព​រស់នៅ​របស់​ប្រជាព​លរដ្ឋក្នុង​តំបន់​​»។

របាយ​ការ​ណ៍​នេះបានស្នើ​នូវវិធាន​ការ​បន្ទាន់​មួយចំនួន​ ដែល​ត្រូវអនុវ​ត្ត​ដើម្បីការពារ​ការរេចរឹល​បន្ថែម​ទៀត ចាប់​ពី​ការកែ​លម្អ​ប្រសិទ្ធភាព​នៃអ​ភិបាល​កិច្ចតំបន់​ដីសើម ដល់​ការ​កែលម្អការ​ត្រួត​ពិនិត្យ និង​ការ​រាយ​ការ​ណ៍​អំពី​ប្រភេទ​សត្វ​ដែល​ពឹងផ្អែក​លើដី​សើម ដើម្បីជូ​ន​ដំណឺង​សម្រាប់​រៀបចំ​ផែន​ការ​គ្រប់​គ្រង។

«ការ​យល់​ដឹង​អំពី​ស្ថាន​ភាព​បច្ចុប្បន្ន​នៃដី​សើម​ក្នុង​តំបន់ វាគឺជា​គន្លឹះ​ក្នុង​ការធ្វើ​សមាហរណ​កម្ម​តំបន់​ដីសើម​​ប្រកប​ដោយ​ប្រសិទ្ធ​ភាព​​ក្នុងរបៀបវារៈ​របស់​ប្រទេស​ស្តីពីជីវ​ចម្រុះ ការបន្ស៊ាំ​នឹងការ​ប្រែ​ប្រួល​អាកាស​ធាតុ និង​សន្តិ​សុខ​ស្បៀង និង​ទឹក»។ នេះបើ​តាម​ប្រសាសន៍​របស់​លោក​ស្រី ស៊ុន​លាង ប្រធាន ឥណ្ឌូ-ភូមា រ៉ាមសារ ប្រចាំតំ​បន់ (IBBRI) និង​ជាអគ្គនាយក​រង អគ្គនាយក​ដ្ឋាន​តំបន់​ការពារ​ធម្ម​ជាតិ​នៃក្រសួង​បរិស្ថាន​ ។

ទន្ទឹម​ជាមួយ​គ្នានេះ​ដែរ មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ព​ស់​នៃកម្មវិធី​ទឹក​និង​ដីសើម នៃ​ការិ​យាល័យ​ប្រចាំតំបន់​អាស៊ី របស់​IUCN លោក Raphael Glemet បាន​ថ្លែង​ថា ឆ្នាំនេះ​គឺជាឆ្នាំ​ដ៏សំខាន់​មួយ សម្រាប់​ពិភព​លោក ដោយ​សន្និ​សីទ​នៃភាគី​ចុះ​កិច្ចសន្យា​នៃអនុសញ្ញា​រ៉ាម​សារ​ស្តីពីតំបន់​ដីសើ​ម UNFCCC និង CBD បាន​កើត​ឡើង​។

លោក​បាន​បញ្ជាក់​ថា៖«​យើង​សង្ឃឹម​ថា អនុ​សាសន៍​នៅក្នុង​ទស្សន​វិស័យ​សម្រាប់​តំបន់​ដីសើម នឹងធ្វើ​ជាផែន​ទី​បង្ហាញ​ផ្លូវសម្រាប់​ប្រទេស​និង​ដៃគូ​អភិវឌ្ឍន៍ ដើម្បី​បញ្ជ្រាប​សារៈ​សំខាន់​នៃតំបន់​ដីសើម​ជា​ដំណោះ​ស្រាយ​ផ្អែក​លើធម្មជាតិ​នៅគ្រប់​កម្រិត​និង​ចាត់វិធាន​ការ​ចាំបាច់​ដើម្បីប​ញ្ច្រាសកា​របាត់​បង់​ដី​សើម​នៅក្នុង​តំបន់​»។

សូម​បញ្ជាក់​ថា ទស្សន​វិស្ស័យ​ដីសើម ឥណ្ឌូ-ភូមា បាន​រក្សាទុក​នូវស្ថាន​ភាព​បច្ចុប្បន្ន និង​និន្នាការ​នៅ​ក្នុង​តំបន់ Ramsar និង​តំបន់​ដីសើមផ្សេង​ទៀត​ក្នុង​ប្រទេស​ទាំង៥។ ទស្សន​វិស័យ​នេះ​មាន​គោល​បំណង​ផ្តល់​ការណែនាំ និង​អនុសាសន៍​ដើម្បី​គាំទ្រ​ដល់​ប្រទេសនា​នា​ក្នុង​ការការ​ពារជីវ​ចម្រុះនិ​ង​ធានា​នូវភាព​បន្ត​នៃសេវា​កម្មប្រព័ន្ធ​អេកូឡូស៊ីដែល​តំបន់​ដីសើម​ផ្តល់​ដល់​មនុស្ស​រាប់​លាន​នាក់​៕