រូបភាពបង្ហាញពីអ្នកផលិតមាតិកា បង្កើតដោយ AI។ Copilot
របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវមួយរបស់អង្គការយូណេស្កូរកឃើញថា ២ភាគ៣នៃអ្នកផលិតមាតិកានៅលើបណ្ដាញសង្គមមិនបានផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មានថាអ្វីដែលពួកគេបង្ហោះជាការពិតឬមិនពិត។អ្នកដែលត្រូវបានសម្ភាស៧៣ភាគរយចង់ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីការផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មាន។
របាយការណ៍ស្ទង់មតិដែលផ្សព្វផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែវិច្ឆិកានេះ បានសម្ភាសតាមអនឡាញជាមួយអ្នកបង្កើតមាតិកាចំនួន ៥០០នាក់ មកពីប្រទេសនិងដែនដីចំនួន៤៥ និងតាមរយៈការសម្ភាសស៊ីជម្រៅផ្ទាល់ជាមួយអ្នកផលិតមាតិកាឌីជីថលចំនួន ២០នាក់ ដើម្បីយល់ដឹងអំពីសកម្មភាពនៃការផលិតមាតិការបស់ពួកគេ ក៏ដូចជាដើម្បីយល់ដឹងពីបញ្ហាប្រឈមដែលពួកគេមាន។
ការស្ទង់មតិដដែលបានរកឃើញថា អ្នកផលិតមាតិកាមានការលំបាកក្នុងគោលការណ៍ដើម្បីវិភាគទៅលើភាពជឿទុកចិត្តបាននៃព័ត៌មានដែលពួកគេបានឃើញនៅលើអនឡាញ មុននឹងយកទៅផ្សព្វផ្សាយបន្ត។ រហូតទៅដល់ ៤២ភាគរយនៃអ្នកដែលបានសម្ភាសនិយាយថា ពួកគេចំនួនអ្នក like និង share លើរឿងអ្វីមួយគឺជាកត្តាកំណត់ថា រឿងនោះជារឿងពិត។
ការស្ទង់មតិបង្ហាញថា រហូតដល់ទៅ៥៩ភាគរយនៃពួកគេ មិនធ្លាប់បានដឹងឮក្របខណ្ឌច្បាប់និងនិយាមការអន្តរជាតិទាក់ទិននឹងឌីជីថល។ មានអ្នកឆ្លើយតបតែ ជាងពាក់កណ្ដាលនិយាយថា ពួកគេបានដឹងពីវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលលើរឿងនេះ ប៉ុន្តែ មានតែ ១៣,៩ ភាគរយប៉ុណ្ណោះចង់ចូលរួមវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាល។
ការមិនដឹងអំពីរបៀបផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មាន អាចធ្វើឲ្យអ្នកផលិតមាតិកាខ្លះប្រឈមនឹងភាពមិនច្បាស់លាស់ពាក់ព័ន្ធនឹងផ្លូវច្បាប់ ដែលអាចធ្វើឲ្យពួកគេប្រឈមនឹងវិធានការ ឬ ការកាត់ទោសនៅប្រទេសមួយចំនួន។
អ្នកឆ្លើយតបនឹងការស្ទង់មតិនេះ២៦ភាគរយ និយាយថាពួកគេធ្វើមាតិកាដើម្បីចែករំលែកចំណេះដឹង ២៣,៨ភាគរយថាដើម្បីរកប្រាក់ចំណូល និង២៣,៤ភាគរយថា ដើម្បីជាការកម្សាន្តសម្រាប់អ្នកទស្សនា។
ព័ត៌មានដែលពួកគេចែករំលែកគឺជាបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួន (៥៨,១ភាគរយ) ការស្រាវជ្រាវផ្ទាល់ខ្លួន (៣៨,៧ភាគរយ) និងជាង ៣៦ភាគរយនិយាយថា ពួកគេយកប្រភពពីសារព័ត៌មាន។
មាតិកាដែលពួកគេផលិតភាគច្រើនអំពីសម្រស់ និង ជីវិត ដំណើរកម្សាន្ត និងអាហារ និង ហ្គេម។ បណ្ដាញសង្គមដែលពួកគេប្រើគឺ អ៊ីនស្តាក្រាម (៣៤%) ហ្វេសប៊ុក (២៥%) ទិកតុក (១៦,៤%) និងយូធ្យូប (៩%)។
លោកស្រី Audrey Azoulay អគ្គនាយកអង្គការយូណេស្កូ បានថ្លែងថា៖ «អ្នកផលិតមាតិកាឌីជីថលទទួលបាននូវសារៈសំខាន់នៅក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីព័ត៌មាន ដោយបានភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងផ្នែកវប្បធម៌ សង្គម និងនយោបាយ ជាមួយមនុស្សរាប់លាននាក់។ ប៉ុន្តែពួកគេជាច្រើនកំពុងជួបការលំបាកដោយសារតែមានការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយ និងសម្ដីគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមនៅលើអនឡាញ ហើយពួកគេក៏ស្នើឲ្យមានវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាល»។
លោកស្រី Audrey Azoulay អគ្គនាយកអង្គការយូណេស្កូ។ UNESCO
លោកស្រីបន្តថា យូណេស្កូ នឹងជួយគាំទ្រដល់ពួកគេដែលចង់ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីការផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មានមុននឹងបង្ហោះ។
បើតាមយូណេស្កូ វគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលនេះត្រូវបានបើកហើយ នៅក្នុងខែនេះ ដែលជាវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលកម្រិតសកលលើកដំបូង មានអ្នកចុះឈ្មោះចូលរួម៩០០០នាក់ នៅក្នុងប្រទេសចំនួន ១៦០។
លោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្តិនៃសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខេមបូចា ថ្លែងថា នៅកម្ពុជាមិនមានការស្ទង់មតិជាក់លាក់ទេ ប៉ុន្តែការស្ទង់មតិដែលចេញផ្សាយដោយយូណេស្កូ ហាក់ដូចជាឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពនៅកម្ពុជាដែរ ដែលពលរដ្ឋមានចំណេះដឹងផ្នែកឌីជីថល មានប្រមាណ ៣០ភាគរយ ដែលជាតួលេខទាប។
អត្រាចំណេះដឹងទាបនេះ ធ្វើឲ្យមានក្ដីបារម្ភពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ឬចែករំលែកព័ត៌មាននូវមាតិកាដែលមិនបានផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីអ្នកបង្កើតមាតិកាខ្លួនឯងក៏មិនបានផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មានដែរ។
លោកបន្តថា៖ «ការផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មានមិនងាយស្រួលទេ ជាពិសេសនៅពេលកម្ពុជាមិនទាន់មានចាប់ទទួលបានព័ត៌មាន បូករួមនិងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានសាធារណៈនៅមានកម្រិត។ ដូច្នេះហើយខ្ញុំគិតថា សម្រាប់អ្នកផលិតមាតិកា ឬអ្នកមានឥទ្ធិពលលើបណ្ដាញសង្គម គាត់មិនមានលទ្ធភាព និងសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការផ្ទៀងផ្ទាត់ទេ។ នៅកម្ពុជា ខ្ញុំយល់ថា អ្នកផលិតមាតិកា ឬអ្នកមានឥទ្ធិពលលើបណ្ដាញសង្គមហាក់ដូចជាធ្វើឲ្យខ្លួនឯងល្បីល្បាញ តែមិនបានគិតពីគុណវិបត្តិដែលកើតឡើងចេញពីមាតិការរបស់ពួកគេ»។
លោក ឈត ប៊ុនថង អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកវប្បធម៌ អប់រំ និងទេសចរណ៍ ថ្លែងថា តាមការអង្កេតរបស់លោក នៅកម្ពុជាមានមាតិកាច្រើនប្រភេទ ទាំងមាតិកាដើម ឬ មាតិកាចម្លងពីគេ មានជាទម្រង់ព័ត៌មាន រឿងកំប្លែង និងរឿងអប់រំ។
លោកបន្តថា ខណៈដែលមានតិកាខ្លះអាចទទួលយកបាន ដូចជាការប្រមូលព័ត៌មានច្បាស់ហើយចែករំលែកជាចំណេះដឹង ក៏មានមាតិកាខ្លះមិនអាចទទួលយកបានទេ ព្រោះខុសពីការពិត ឬជាការញុះញង់ឲ្យសង្គមមានអសីលធម៌។ មាតិកាខ្លះគឺជាមាតិកាចម្លែកៗដែលមិនកើតមានឡើងក្នុងសង្គមជាក់ស្ដែង ដូចជាស៊ីអាចម៍គោ ឬ ស៊ីស្បែកជើងជាដើម ដែលសុទ្ធតែគ្មានតម្លៃសម្រាប់សង្គម។
ក្របមុខនៃរបាយការណ៍យូណេស្កូស្ដីពីអ្នកផលិតមាតិកានៅលើបណ្ដាញសង្គម។ UNESCO
ក្រៅពីនេះក៏មានមាតិកាអំពីរឿងសង្គម នយោបាយ ដូចជារឿង CLV-DTA រឿងកោះគុត ជាដើមដែលសុទ្ធតែជារឿងជាតិ។ ការធ្វើមាតិកាលើបញ្ហាទាំងនេះត្រូវផ្អែកលើការពិត ជាជាងលើអារម្មណ៍ជាតនិយម ឬ កំហឹង ដែលធ្វើឲ្យសង្គមវឹកវរ។
លោក ប៊ុនថង ក៏កត់សម្គាល់ឃើញដែរថា មាតិកាមួយចំនួនអះអាងថាជាការអប់រំរឿងហិង្សា ឬ រំលោភផ្លូវភេទ ប៉ុន្តែ ឈុតរបស់ពួកគេចេញតែរឿងអំពើហិង្សា និងការរំលោភផ្លូវភេទ ដោយមិនបានបង្ហាញពីផលវិបាកនៃអំពើហិង្សាទាំងនោះ។
លោកថ្លែងថា៖ «មាតិកាខ្លះឃើញបង្ហាញតែពួកម៉ាកទៅបៀតបៀនប្រពន្ធពួកម៉ា ឬទៅសាហាយស្មន់ជាមួយប្រពន្ធពួកម៉ាកអីជាដើម។ យើងឃើញតែប៉ុណ្ណឹង អត់ឃើញមានការអប់រំអីលើសពីនេះ»។
លោកបន្តថា មាតិកាខ្លះមានប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែ មិនមានប្រពភច្បាស់លាស់ ដូចជាការរកឃើញថ្នាំ ឬ វិធីព្យបាលអ្វីមួយ។ ប៉ុន្តែមាតិកាសុខភាពខ្លះមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ដែលអាចបង្កឲ្យមានហានិភ័យដល់សុខភាពអ្នកប្រើប្រាស់ ជាពិសេសអ្នកដែលមានជំងឺយូរហើយ។
លោក ទេព អស្នារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានបានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ថា បច្ចុប្បន្ន មានប្រជាពលរដ្ឋច្រើនឡើងបានចាប់យកមធ្យោបាយឌីជីថលដើម្បីទទួលព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃ ដែលនិន្នាការនេះបានបង្ហាញថាកម្ពុជាមានសិទ្ធិនិងសេរីភាពពេញលេញ ក្នុងការទទួលបានអ៊ីនធឺណិតប្រើប្រាស់នៅទូទាំងប្រទេស។
លោកថា ស្របពេលដែលការរីកចម្រើននៃនៃបច្ចេកវិទ្យាបានផ្ដល់ភាពងាយស្រួលដល់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ វាក៏បាននាំមកនូវផលវិបាកជាច្រើនផងដែរ ព្រោះការចែកចាយនូវព័ត៌មាននានា រាប់ទាំងព័ត៌មានមិនពិតផង មានភាពលឿនឆាប់ដល់ដៃប្រជាពលរដ្ឋតាមបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមដូចជាហ្វេសប៊ុក តិកតុក យូធ្យូប និងមធ្យោបាយអនឡាញផ្សេងទៀត ជាជាងតាមកាសែត ទូរទស្សន៍ វិទ្យុ ជាដើម ឬតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយវិជ្ជាជីវៈផ្សេងទៀត។
នៅកម្ពុជា លោកសង្កេតឃើញមានមានផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមមួយចំនួនខ្វះក្រមសីលធម៌ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការជឿទុកចិត្តលើសារព័ត៌មាន ជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបែបប្រពៃណី និងអ្នកដែលអនុវត្តការងារតាមវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មានត្រឹមត្រូវ។
បើតាមលោក អស្នារិទ្ធ អ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គហ្វេសប៊ុកនៅកម្ពុជាបានកើនឡើងដល់ប្រមាណ ១៣លានគណនី ហើយអ្នកប្រើទិកតុកមានជិត១០លានគណនី។
ដោយឡែក អង្គភាពសារព័ត៌មានអនឡាញដែលបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងព័ត៌មានផ្អែកតាមទិន្នន័យក្នុងឆ្នាំ ២០២៤ មានចំនួន ជាង១៤០០អង្គភាព។ ប៉ុន្តែចំនួនអ្នកផលិតមាតិកាអនឡាញគឺមានចំនួនច្រើនជាងនេះ។
លោកលើកទឹកចិត្តឲ្យអ្នកបង្កើតមាតិកាបណ្តាញសង្គម ដែលគេហៅថា MMO និងអ្នកប្រើប្រាស់បណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមទាំងឡាយ ចូលរួមក្នុងលើកកម្ពស់សីលធម៌សង្គម សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ការគោរពសិទ្ធិ កិត្តិយស និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់អ្នកដទៃ និងការថែរក្សាវប្បធម៌ ប្រពៃណីល្អក្នុងការរស់នៅប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាជាប្រចាំរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកថ្លែងដូច្នេះថា៖ «អ្នកប្រើប្រាស់បណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម និងអ្នកផលិតមាតិកាទាំងឡាយមិនត្រូវដើរប្រាសចាសពីគន្លងនៃក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ ក្រមសីលធម៌ក្នុងការរស់នៅក្នុងសង្គម។ ក្នុងបរិបទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបែបឌីជីថល មានជនមួយចំនួន ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនេះ ដោយសារតែមហិច្ឆតាក្នុងការស្វែងរកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឬស្វែងរកប្រជាប្រិយភាពសម្រាប់ខ្លួនឯង បែរជាភ្លេចខ្លួនទៅបំពានក្រមសីលធម៌បុគ្គល បំពានក្រមសីលធម៌នៃការប្រើប្រាស់បណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម និងបំពានក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈក្នុងការផ្សព្វផ្សាយនិងចែកចាយព័ត៌មាន»។
លោកបានលើកជាឧទាហរណ៍ថា ការបំពានក្រមសីលធម៌ទាំងនោះមានដូចជា ប្រភេទព័ត៌មានភ្ជាប់ជាមួយរូបភាពដ៏សាហាវឃោរឃៅដែលប៉ះពាល់ដល់ឯកជនភាព សិទ្ធិ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់អ្នកដទៃ និងថែមទាំងអាចបង្កហានិភ័យ និងព្យសនកម្មជាយថាហេតុ៕
