ភ្នំពេញ៖ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ រួមនឹងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា (ANA) បានបកស្រាយពីភាពចម្រូងចម្រាសនាពេលថ្មីៗនេះ ជុំវិញការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋពីតំបន់បុរាណវិទ្យាអង្គរ ទៅតំបន់ រុនតាឯក។
សេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រសួងវប្បធម៌ បានធ្វើឡើងដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងអនុសាសន៍របស់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៤៦ នៅទីក្រុង ញូវដេលី ប្រទេសឥណ្ឌា។
ក្រសួងបានឱ្យដឹងថា៖ «គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកបានផ្តល់អនុសាសន៍ដល់កម្ពុជា ក្នុងនាមជា រដ្ឋភាគី អញ្ជើញអ្នកជំនាញពីមជ្ឈមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ស្ថាប័ន ICOMOS និង ICCROM ដើម្បីសិក្សារួមគ្នាអំពីស្ថានភាពទូទៅនៃកិច្ចការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍនៅក្នុងបរិបទថ្មីដែលជាការរួមបញ្ចូលនៃកិច្ចការពារ បេតិកភណ្ឌរូបី និងអរូបីនៃប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋានក្នុងរមណីយដ្ឋានអង្គរ ក៏ដូចជាការរៀបចំនគរូបនីយកម្មថ្មី នៅទីក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន»។
អនុសាសន៍នេះ ស្របទៅនឹងកង្វល់ដ៏ទូលំទូលាយទាក់ទងការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ និងការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់គ្រួសារពីតំបន់អង្គរ ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាជាបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះលទ្ធភាពនៃការផ្លាស់ទីលំនៅដោយបង្ខំ ដោយជំរុញឱ្យកម្ពុជារៀបចំ «បេសកកម្មត្រួតពិនិត្យប្រតិកម្ម» រួមគ្នា ដើម្បីវាយតម្លៃស្ថានភាពនៃការអភិរក្ស និងជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍ដែលត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ។
លោកស្រី Kate Schuetze នាយករងប្រចាំតំបន់ស្តីទីសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានអំពាវនាវឱ្យមានការថ្កោលទោសចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
បន្ទាប់ពីរបាយការណ៍ឆ្នាំ ២០២៣ របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ មជ្ឈមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ បានស្នើសុំរបាយការណ៍លម្អិតមួយពីប្រទេសកម្ពុជា ទាក់ទងនឹងការចោទប្រកាន់អំពីការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ និងរៀបរាប់លម្អិតអំពីដំណើរការបែងចែកអ្នករស់នៅស្របច្បាប់ពីការទន្ទ្រានកាន់កាប់ដោយខុសច្បាប់។
របាយការណ៍នេះក៏ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងឆ្លើយតបចំពោះការចោទប្រកាន់របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិផងដែរ។
ក្តីបារម្ភស្រដៀងគ្នានេះត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងប្រទេសផ្សេងទៀត ដូចជា ឡាវ ដែលអង្គការយូណេស្កូបានណែនាំបេសកកម្មត្រួតពិនិត្យទៅហ្លួងប្រាបាង ដោយសារផលប៉ះពាល់សក្តានុពលនៃទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅក្បែរនោះ។
នេះបង្ហាញពីនិន្នាការកាន់តែធំនៃវិធានការសកម្មរបស់អង្គការយូណេស្កូ ក្នុងការអភិរក្សតំបន់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ ខណៈពេលដែលធានាបាននូវសុខុមាលភាពរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន។
យោងតាមកាសែត Washington Post បានឱ្យដឹងថា៖ «ការសម្រេចចិត្តដែលអង្គការយូណេស្កូត្រូវបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃពុធ [៣១ ខែកក្កដា] ដោយគ្មានការពិភាក្សា និងត្រូវបានរិះគន់តិចតួចពី Save Cambodia ជាក្រុមសិទ្ធិមនុស្សដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក»។
នៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយដែលបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី១ ខែសីហា អគ្គនាយកអាជ្ញាធរអប្សរា ANA លោក ហង់ ពៅ បានបកស្រាយអំពីជំហរ និងចក្ខុវិស័យនាពេលអនាគតរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះការផ្លាស់ប្ដូរលំនៅឋានរបស់ប្រជាជននៅតំបន់អង្គរ។
លោក ហង់ ពៅ បានថ្លែងថា រាជរដ្ឋាភិបាលគិតគូរពីសុខសុវត្ថិភាព និងសុខុមាលភាពប្រជាជន ដែលទាមទារឱ្យមានការរៀបចំតំបន់មានរបៀបរៀបរយ។
លោកបានលើកឡើងថា កាលពីប្រជាជនទាំងនោះរស់នៅតំបន់អង្គរ ប្រើប្រាស់ទឹកអណ្ដូងនៅក្បែរបង្គន់ ភក់ច្រំ និងគ្មានផ្លូវច្បាស់លាស់។
លោក ពៅ បាននិយាយថា៖ «បច្ចុប្បន្ន រាជរដ្ឋាភិបាលរៀបចំតំបន់រុនតាឯកដ៏ល្អ ដែលមានទាំងផ្លូវ ទឹកស្អាត ភ្លើង សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ រួមទាំងសេវាសាធារណៈផ្សេងៗទៀត ហើយក្រុងរុនតាឯកថ្មីនេះ ត្រូវបានរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រាន់»។
លោកបានអះអាងថា អ្វីដែលសំខាន់នោះ ប្រជាជនដែលត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅ បានទទួលក្បាលដី ២០, ៣០ម៉ែត្រ និងប្រាក់ឧបត្ថម្ភរយៈពេល ១០ឆ្នាំពីរាជរដ្ឋាភិបាល។
លោកបាននិយាយថា កម្ពុជាគោរពតាមបទដ្ឋានគតិយុត្ដរបស់អង្គការ UNESCO តាមរយៈ WHC ជាអង្គការជំនាញ ដែលឈរលើមូលដ្ឋានពិតប្រាកដ។
លោកបន្ដថា៖ «យើងធ្លាប់បានទទួលលិខិតជាបន្ដបន្ទាប់ពីអង្គការ UNESCO អំពីសំណង់មិនរៀបរយក្នុងតំបន់អង្គរ និងសុំឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលមានវិធានការតាំងពីឆ្នាំ ២០១៥ ហើយនៅឆ្នាំ២០១៧ យើងបានទទួលលិខិតម្ដងទៀត»។
លោក ពៅ បានឱ្យដឹងថា ប្រធានអង្គការ UNESCO និងនាយករដ្ឋមន្ដ្រីឥណ្ឌា បានលើកឡើងអំពីអង្គរជាគំរូមួយ និងជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដ៏ធំជាងគេក្នុងទំហំដី ៤០១ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ រួមទាំងប្រជាជនរស់នៅក្នុងតំបន់អង្គរដ៏យូរលង់។
លោកបានបន្ថែមថា រដ្ឋជាសមាជិកអចិន្ដ្រៃយ៍របស់អង្គការ UNESCO មិនបានលើកដៃជំទាស់ក្នុងការសម្រេចមិនចាត់ការតាមការទាមទាររបស់ភាគីទី ៣ ណាមួយដែលលោក ពៅ បានលើកឡើងថា ពួកគេបានបង្ហាញវីដេអូកាត់តគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់។
លោកទទួលស្គាល់ថា ការផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅពិតជាមានការលំបាក តែវានឹងល្អបន្ដិចម្ដងៗ ជាពិសេស សុខុមាលភាព និងសុភមង្គលប្រកបដោយផាសុកភាព។
កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ទូរទស្សន៍ Al Jazeera បានចាក់ផ្សាយភាពយន្តឯកសារដែលមានរយៈពេល ៤៧ នាទី ស៊ើបអង្កេតការផ្លាស់ប្ដូរលំនៅឋានយ៉ាងច្រើននៅតំបន់អង្គរវត្ត។
ភាពយន្តឯកសារបានពណ៌នាអង្គរជារមណីយដ្ឋានដែលមានការគោរពយ៉ាងជ្រាលជ្រៅនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២។
ទីភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិបានអះអាងថា វាជាបេតិកភណ្ឌ «រស់» ដោយបានឱ្យតម្លៃសហគមន៍ប្រពៃណីរបស់ខ្លួន ដូចគ្នានឹងរចនាសម្ព័ន្ធប្រវត្តិសាស្ត្រ។
យោងតាមឯកសារបានឲ្យដឹងថា៖ «ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកស្រុកចោទរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពីការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ ខណៈរដ្ឋាភិបាលរក្សាថាការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងគឺជាការស្ម័គ្រចិត្ត និងអនុលោមតាមគោលការណ៍ណែនាំរបស់អង្គការយូណេស្កូ»៕
